GOOIK – In september 2013 stootten arbeiders op de grondvesten van het kasteel De Borcht in Gooik, langs de Bronnenweg. Tijdens de afbraakwerken van het oude klooster trof men een brede hoekmuur aan. Over de plaats en het uitzicht van de burcht in Gooik was in het verleden weinig gekend. De melding, de registratie en het onderzoek van deze toevalsvondst leverde bijkomende informatie op over deze belangrijke archeologische site dat blijkt uit een rapport van het Agentschap onroerend erfgoed.Er werden de oudste resten van goudsbloem ooit aangetroffen in Vlaanderen.
Restanten burcht
Er werden restanten van de burcht gevonden waarvan een sporenplan werd gemaakt. De eerste sporen maken deel uit van een noord-zuid lopende massieve bakstenen funderingsmuur van ongeveer 150 – 180 cm dik. Deze funderingsmuur loopt verder in zuidelijke richting waar hij voor een groot deel in het verleden werd afgebroken voor het plaatsen van nutsleidingen. Toch liep deze muur waarschijnlijk door tot tegen de dwarse muur die tijdens de tweede fase van uitgraving aan het licht kwam. In het noorden werd de funderingsmuur van de burcht onderbroken door de later gegraven kelder van het afgebroken klooster. Op één plaats was in de fundering van de burcht een boog zichtbaar. Al het aangetroffen hout was vervaardigd uit populieren- of wilgenhout dat een lage graad van duurzaamheid heeft en dus zeker geen langdurige beschoeiing van een vijver of gracht kan zijn geweest. Tussen deze houtrestanten en de muur bestonden de opvullingslagen uit geel tot oranje lemige zand afgewisseld met baksteenfragment rijke lagen.
Aan de zuidzijde van de noord-zuid lopende burchtmuur werd een zware fundering van een ronde toren aangetroffen. De toren werd samen met de fundering van de burcht muur opgebouwd.
Restanten Klooster
In het overige deel van de werkput konden enkele resten van bakstenen funderingen worden ingetekend. Op het sterk omgewoelde terrein werden nog enkele smallere funderingen aangetroffen, de restanten van de funderingen van het oude klooster. Het klooster werd afgebroken om de nieuwe vleugel van het rusthuis te bouwen.
Metaal, glas, aardewerk en steen
De enige bronzen voorwerpen die gevonden werden, waren een ring, een kop van een speld en een fragment van een kam. De ijzeren voorwerpen beperkten zich vooral tot volledige en fragmenten van nagels en beslagfragmenten. Door de Heemkundige kring van Gooik werd een mes in ijzer en een handkanon gevonden.
Er werd weinig glas ingezameld waaronder enkele fragmentaire bodems van flessen en bekers en enkele stukken vensterglas.
Het aangetroffen aardewerk werd volledig bestudeerd en aan een assessment onderworpen. Het ensemble bestond uit rood-, grijs-, en witbakkend aardewerk, steengoed en majolica.
Het enige aangetroffen gebruiksvoorwerp uit bot is het heft van een mes waarrond twee ringen metaal het geheel verstevigen.
Botmateriaal
Het botmateriaal, dat met de hand werd ingezameld, bestaat bijna volledig uit oppervlaktevondsten. Er werd, buiten het benoemen en tellen van het bot geen verder onderzoek uitgevoerd wegens het ontbreken van contextinformatie.
Plantaardige resten
De grachtvulling bevat vooral afval, buiten de resten van mogelijke gebruiksplanten en de aanwezigheid van goudsbloem.
De meerderheid van de zaden die werden gevonden zijn afkomstig van onkruiden. De meeste soorten vinden een plaats in door mens en dier beïnvloede plaatsen zoals akkers, (moes)tuinen, tredplanten en ruderalen (verwaarloosde plek met afval en puin waar planten groeien). In archeologische context zijn dat voorbeelden van soorten die vaak in verband worden gebracht met de aanwezigheid van tuinen.
Van gebruiksplanten zijn relatief weinig resten gevonden. Het zijn allemaal de gewone soorten voor deze periode in deze regio. De meeste soorten zijn hazelnoot, vlier en braam. Andere zoals aardbeien, kersen en pruimen zullen in tuinen en boomgaarden zijn gekweekt. Enkele zoals vijg en druif kunnen zijn ingevoerd uit zuiderse streken. Opmerkelijk is de aanwezigheid van goudsbloem, waarvan zover bekend in Vlaanderen nooit eerder resten zijn aangetroffen.
Exacte plaats
Vooreerst kon aan de hand van de geregistreerde overblijfselen en een studie van het kaartmateriaal, de exacte plaats van de oude burcht gelokaliseerd worden. Door de vernieling van de burcht op het einde van de 17de eeuw, de aanleg van de nabijgelegen boerderij in de 18de eeuw, het bouwen van het klooster in de 19de eeuw en de uitbreiding van het rusthuis ten westen van de site werden al meerdere funderingen en resten van de burcht vernield.
De fundering en een deel van de opbouw van de muur, die in 2013 werden aangesneden, lijken bijgevolg de enigste resten te zijn die overgebleven waren. Sommige cartografische bronnen geven een duidelijk beeld van hoe het kasteel er werkelijk uitzag.
Militaire functie
De burcht was een imposant gebouw waarvan de dikke muren getuigen. Het zorgvuldig uitgevoerd bouwwerk zal in oorsprong zeker een militaire functie gehad hebben. Meerdere vondsten tonen de welstand van de bewoners aan. Zeker is dat men gemakkelijk aan water geraakte om de gracht en de latere vijver te vullen. De naam van de site ‘Bronnenweg’ wijst op de aanwezigheid van bronnen in de ondergrond, wat op het terrein ook kon worden vastgesteld door de onderzoekers.
Zie ook:
http://www.persinfo.org/2013/09/06/grondvesten-van-gooiks-kasteel-gevonden-bij-werken-rustoord
http://www.persinfo.org/2013/09/12/gooikse-heemkundige-kring-zoekt-naar-overblijfselen-kasteel
http://www.persinfo.org/2013/09/12/oproep-om-gooiks-kasteel-niet-te-laten-verdwijnen