Naar aanleiding van de start van de restauratie- en uitbreidingswerken van het huis van Herman Teirlinck kwamen Matthias Diependaele, Vlaams minister van Begroting, Financiën, Wonen en Onroerend Erfgoed en Tom Dehaene, gedeputeerde van de Provincie Vlaams-Brabant ondermeer bevoegd voor erfgoed, op bezoek.
Het pand, aangekocht door Gino Coorevits in november 2017 en in erfpacht gegeven aan de vzw Het huis van Herman Teirlinck, verkreeg in juni 2018 van de Vlaamse Gemeenschap het statuut ‘open erfgoed’, nadat het reeds in 2014 werd beschermd.
Van bij aanvang ambieerden de eigenaar en de vzw een grondige restauratie van huis en tuin. Na het verkrijgen van het statuut ‘open erfgoed’, werd in januari 2019 het restauratiedossier goedgekeurd en werd in september 2019 de erfgoedpremie toegezegd door de Vlaamse Regering, minister Ben Weyts, op dat ogenblik verantwoordelijk voor erfgoed.
Huis en tuin worden gerestaureerd in overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed en nauwgezet in hun oorspronkelijke staat teruggebracht. Het herstel van de tuin kon al in 2019 aanvangen. De restauratiewerken aan het huis zijn gestart in februari 2020, amper twee jaar en drie maanden na de aankoop en de erfpachtovereenkomst. De afronding is voorzien voor einde 2020.
Naast de restauratiewerken heeft de vereniging het plan opgevat om de bestaande garage, die niet meer origineel was, te vervangen door een ruimere nieuwe publieksruimte om het culturele programma, de ontsluiting van de erfgoedsite en de kwaliteit van het onthaal van de bezoekers te garanderen. De bouwvergunning voor dit nieuwe gedeelte werd goedgekeurd in december 2019. Het vooruitzicht is om dit nieuwe gedeelte te finaliseren in de loop van de lente 2021.
Restauratie en nieuwbouw zijn in handen van de architecten Carlos en Laurenz Rabaut. Het herstel en heraanleg van de tuin is in handen van Natuurpunt vzw, Wouter Leyssens.
De totale kost van de restauratie van huis en tuin - exclusief de nieuwbouw - wordt geraamd op 365.000 €. De Vlaamse Overheid verleent een restauratiepremie van 156.725 €. De eigenaar draagt 208.275 € bij. Hierdoor is de kost van de restauratie volledig gedekt.
Voor de financiering van de bouw van het nieuwe gedeelte ontving de vzw een toelage van 100.000 € uit het Fonds Culturele Infrastructuur (FoCi) van de Vlaamse Gemeenschap uit handen van toenmalig minister van cultuur Sven Gatz. De eigenaar zorgt voor een extra investering. In functie van de ‘herbestemming en ontsluiting’ van de erfgoedsite, steunt de Provincie Vlaams Brabant, bestendig afgevaardigde Tom Dehaene, met een subsidie van 37.500€.
Restauratie en nieuwbouw
De geschiedenis van het huis van Herman Teirlinck is bewogen, boeiend, en inspirerend. Dat Herman Teirlinck het huis zelf ontwierp (wellicht met de hulp van zijn vriend Henry Van de Velde) en tot zijn dood bewoonde is op zichzelf al gedenkwaardig. Maar er is meer dan dat.
‘Teirlinck heeft als bewoner van de Uwenberg uitgekeken, vanuit zijn werkkamer, over de kronkelende Zenne en de Zennevallei, door hem en anderen het Brueghelreservaat genoemd. Zijn blik lijkt in dat steeds herhaalde beeld de behoeder van het uitzicht te zijn, de bewaker en conservator ervan. Het kijken (uitkijken over) wordt opgevoerd als een bewijs van de nauwe verbondenheid tussen auteur en streek, tussen auteur en rivier. Meestal wordt Brueghel daar nog bij betrokken, als een voorganger van Teirlinck in die rol van ‘kijker’, van behoeder van het landschap. Zo worden landschap, literatuur en schilderkunst door de eeuwen heen in één cluster gevat die staat voor onveranderlijkheid en osmose tussen kunst en werkelijkheid.’ (Elke Brems in Vlaanderen. Jaargang 55. 2006)
Vanuit de vele betekenissen die Teirlinck ons zelf aanreikt ontwikkelt de vzw Het huis van Herman Teirlinck stapsgewijs een culturele werking op deze bijzondere en bezielde plek.
De auteur, de theaterman, de culturele persoonlijkheid, het huis, de tuin, de omgeving, het landschap. Er is geen beter geargumenteerd draagvlak te vinden om in de streek cultureel en landschappelijk actief te zijn.
Chronologie
Bescherming van huis en tuin door de Vlaamse Regering, 2 oktober 2014
Beschermingsbesluit 2 oktober 2014 onder ID: 302453. https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302453.
Het huis van Herman Teirlinck wordt aangekocht op 6 november 2017
De cultuurliefhebber Gino Coorevits kocht, met zijn maatschappij WOLINDUS HOLDING, het goed van de gemeente Beersel.
Oprichting van de vzw Het huis van Herman Teirlinck op 3 juli 2017
Na de oprichting op 3 juli 2017 werden de statuten neergelegd en gepubliceerd op 7
september 2017. De leden van de vereniging zijn Sigrid Bousset, Hugo De Greef, Eddy De
Knopper, Johnny Maeschalck, David Van Reybrouck, Saïda Sakali, Herman Van Rompuy
en Lieve Verplancke. In 2019 wordt schepen Eddy De Knopper, statutaire vertegenwoordiger van de gemeente Beersel in de vzw, vervangen door schepen Elsie De Greef.
De vzw Het Huis van Herman Teirlinck wordt vertegenwoordigd door voorzitter Hugo De
Greef en bestuurder Sigrid Bousset, initiatiefnemers van het project.
De erfpachtovereenkomst, 6 november 2017
Tegelijk met de koopovereenkomst, sluit de eigenaar, Wolindus Holding, voor de duur
van 35 jaar een erfpachtovereenkomst af met de vzw Het huis van Herman Teirlinck.
Open erfgoed en restauratie
9 mei 2018: Het beheersplan met het oog op het verkrijgen van het statuut ‘open erfgoed’ wordt ingediend bij het Vlaams Gewest, Administratie Onroerend Erfgoed.
19 juni 2018: Het Vlaams Gewest keurt het beheersplan goed. Huis en tuin van Herman
Teirlinck worden ‘open erfgoed’. Het dossier kan geraadpleegd worden op http://www.
huisvanhermanteirlinck.be/huis-en-tuin/
14 december 2018: de eigenaar dient een restauratiedossier in bij het Agentschap Onroerend Erfgoed met aanvraag voor de erfgoedpremie.
15 januari 2019: het Agentschap Onroerend Erfgoed bevestigt in een brief dat de aanvraag in aanmerking komt voor een erfgoedpremie. Het schrijven bevestigt dat er over alle aspecten goedkeuring is en dat de ingrepen noodzakelijk worden geacht: restauratie, herinrichting eerste verdieping en herinrichting voor de ontsluiting als ‘open erfgoed’.
20 februari 2019: het Agentschap Onroerend Erfgoed bevestigt in een brief de erfgoedpremie voor het herstel en het beheer van de tuin.
25 juni 2019: het huis van Herman Teirlinck wordt lid van Monumentenwacht.
juli 2019: een dossier ‘ Herbestemming en Ontsluiting – De Behoeder van het landschap’ wordt ingediend bij de Provincie Vlaams Brabant.
16 september 2019: Ministerieel besluit van de Vlaamse Regering, minister Ben Weyts, over de ‘Toekenning Erfgoedpremie volgens de bijzondere procedure’. De erfgoedpremie wordt vastgelegd op 129.736,53 €.
oktober 2019: aannemer Frank Goes uit Jette wordt na een aanbestedingsprocedure aangesteld als aannemer voor de restauratiewerken.
12 december 2019: de Bestendige Deputatie van de Provincie Vlaams Brabant beslist eensubsidie toe te kennen van 37.500 € voor ‘herbestemming en ontsluiting van het Huis van Herman Teirlinck’.
Al in 2019 start Natuurpunt met het herstel en de restauratie van de tuin. Dit gebeurt gefaseerd en wordt gekoppeld aan het beheer en de onderhoudswerken voor de tuin.
17 februari 2020: na akkoord van aannemer, bouwheer, de Vlaamse Gemeenschap Administratie Onroerend Erfgoed en de vzw Herman Teirlinck over de timing, worden de restauratiewerken gestart. Er worden 180 werkdagen afgesproken.
16 maart 2020: de werken worden onderbroken wegens de coronacrisis.
13 april 2020: de werken worden hervat.
De indeling van het gerestaureerde huis is als volgt:
Eerste verdieping: residentie voor schrijvers/makers
De eerste verdieping wordt ingericht als een appartement voor schrijvers/makers, die er in residentie verblijven. Op deze verdieping wordt eveneens een klein kantoor ingericht voor de vzw. De schrijver in residentie vormt het hart van het leven in het huis.
Leefkamer van Herman Teirlinck: salonfunctie
De stijlvolle leefkamer wordt maximaal in de oorspronkelijke staat hersteld,. Deze ruimtes evoceren het leven van Herman Teirlinck in het huis. Ze worden bestemd voor salons, vergaderingen, workshops. De schrijver/maker in residentie kan gebruik maken van het bureau aan Teirlincks schrijversvenster.
Slaapvertrek van Herman Teirlinck: museale ruimte
Badkamer en slaapkamer van Herman Teirlinck bevonden zich op de benedenverdieping. Dit wordt nu ingericht als museale ruimte met uitgebreide documentatie rond de figuur van Teirlinck, zijn tijdgenoten, de literaire en theaterstromingen, de internationale context, en andere dimensies van Teirlinck zoals architectuur, beeldende kunst maar ook de regio, de Zennevallei, zijn geliefde Brussel. Deze informatie wordt vooral digitaal aangeboden, maar ook boeken, foto’s, manuscripten zullen aanwezig zijn. Deze ruimte zal aansluiten op het nieuwe gedeelte, waar tijdelijke tentoonstellingen zullen worden aangeboden, groepen kunnen worden ontvangen en de publiekspresentaties zullen plaatsvinden.
De nieuwbouw
Naast het restauratiedossier is er een voorstel tot nieuwbouw: de garage, die niet oorspronkelijk meer was , wordt vervangen door een nieuw te bouwen groter volume.
Dit nieuwe gedeelte wordt toegespitst op een degelijke en comfortabele culturele werking, publieksactiviteiten en op onthaal van bezoekers en publiek. Vestiaire, toiletten, geluidsinstallatie, stoelen, podium worden voorzien. Het ontwerp volgt het advies van INTER Vlaanderen wat betreft de toegankelijkheid. Deze nieuwe ruimte krijgt een eigen karakter, geïntegreerd en hedendaags, dat naadloos aansluit bij de oorspronkelijke architectuur van het huis. Deze publieksruimte biedt de mogelijkheid om een 80-tal bezoekers te ontvangen.
Tijdens de aanvangsjaren (2017, 2018 en 2019) organiseerden de vzw publieke activiteiten in de bestaande woonkamer: erg sfeervol maar helaas te krap, niet erg comfortabel, te klein voor het aantal geïnteresseerden en technisch niet uitgerust. Gewaardeerd voor de gedreven opstartjaren die de restauratie voorafgingen, maar tijdelijk van aanpak. Desalniettemin heeft de vzw er de afgelopen jaren een bijzonder succesvolle programmering gerealiseerd die ons veel heeft bijgebracht over wat nodig is op het vlak van infrastructuur om tot een optimale werking te komen.
De nieuwbouw speelt een cruciale rol in de ontsluiting en publieke functie van de site.
Voor auteurs, theaterkunstenaars en publiek moet het een te koesteren omgeving zijn. In het zaaltje houden we geschiedenis levend èn schrijven we geschiedenis. Het zal, hoe bescheiden ook, zijn grandeur moeten halen uit de werking gedurende de vele komende jaren.
Open erfgoed
In het kader van het statuut ‘open erfgoed’ heeft het huis van Herman Teirlinck zich geëngageerd om huis en tuin gedurende 50 dagen per jaar open te stellen. Dit zal punctueel ingevuld worden aan de hand van publieksprogramma’s, tentoonstellingen, opendeurdagen en vaste tijdstippen voor bezoek.
Het volledig gerestaureerde huis met tuin belooft een parel te worden waar het aangenaam toeven is en waar de bezoeker de toenmalige sfeer kan opsnuiven, iets kan leren over Teirlinck, zijn tijdgenoten, de tijd waarin Teirlinck leefde, de streek, literatuur en theater, …
Het Huis van Herman Teirlinck wil, aanvullend op de museale ruimte, ook een introductiefilm produceren die in de nieuwe publieksruimte kan worden geprojecteerd. Een introductiefilm over verleden en heden van Teirlinck, zijn huis, de tuin, zijn tijd, de omgeving.
Financiering en budget
De aankoop van het huis kwam volledig op rekening van de koper: 325.000 €.
De totale kost van de restauratie van huis en tuin, exclusief de nieuwbouw, is geraamd op 365.000 €. De Vlaamse Overheid verleent een restauratiepremie van 156.725 €. De eigenaar draagt 208.275 € bij. Hierdoor is de kost van de restauratie volledig gedekt.
Voor de bouw van het nieuwe gedeelte ontving de vzw een toelage van 100.000 € uit het
Fonds Culturele Infrastructuur (FoCi) van de Vlaamse Gemeenschap uit handen van toenmalig inistemr van cultuur Sven Gatz. De eigenaar Gino Coorevits zorgt voor een extra investering. In functie van de ‘herbestemming en ontsluiting’ van de erfgoedsite, steunt de Provincie
Vlaams Brabant, bestendig afgevaardigde Tom Dehaene, met een subsidie van 37.500 €.
Voor de culturele werking in de opstartjaren ontving de vzw Het huis van Herman Teirlinck een subsidie van de Vlaamse Regering, minister van Cultuur Sven Gatz: 35.000 € (2017), 75.000 € (2018), en 75.000 € (2019). Voor het werkjaar 2020 continueerde minister van cultuur Jan Jambon de steun van 75.000 €. Voor de financiering van de volledige structurele werking op de afgewerkte site vanaf 2021, op de grens tussen cultuur, natuur en erfgoed, is de vzw Het huis van Herman Teirlinck momenteel met de Vlaamse Gemeenschap in gesprek.