De wijnbouw in Vlaanderen neemt flink toe, op tien jaar tijd is de wijnproductie verzesvoudigd. Ook in het Pajottenland stoot je steeds vaker op sierlijke rijen wijnranken in het landschap. Hoe geschikt is de streek en de ondergrond voor wijnbouw? Wordt het Toscane van Vlaanderen het wijngebied van het Noorden? Wijnbouwer Hendrik Coysman is overtuigd van wel.
Napoleon vond dat goede wijn alleen in Frankrijk kon worden gemaakt. Hij liet alle noordelijke wijngaarden rooien. Alleen het kasteel van Gaasbeek had toen nog een kleine wijngaard. Maar twee eeuwen later is de wijnbouw in het Pajottenland aan een stevige heropleving toe. De wijngaard van het kasteel van Gaasbeek maakt nu deel uit van het wijndomein Dappersveld-Woestijn. Ook Domaine Holvast in Asse, wijngoed Stuyvenberg in Gooik en De Kluizen in Affligem zijn vaste waarden geworden. Recent kwam daar nog het kleine wijndomein Saffelberg in Gooik bij.
Hendrik Coysmans (67) was in een vroeger leven CEO van IMPS, het bedrijf achter de Smurfen. Tien jaar geleden plantte hij zijn eerste wijnstokken op een lichte helling in Gooik. Met kennis van zaken bouwde hij zijn wijndomein Stuyvenberg uit. In 2015, 2016 en 2017 won zijn schuimwijn de gouden medaille op de wedstrijd ‘Beste Belgische Wijn’ van de Vereniging van Vlaamse Sommeliers. En dat heeft hij te danken aan zijn vader, die hem de microbe voor het wijnbouwen meegaf.
De perskuip
“Mijn vader maakte wijn als hobby”, vertelt Hendrik. “Hij deed dat volgens het oude recept: een derde druivensap, een derde suiker en een derde water. Het resultaat was een drank met 17 graden alcohol. De nonkels en tantes waren snel dronken (lacht). Mijn vader was timmerman en had zijn eigen perskuip gemaakt. En ik heb die kuip bij het aansteken van de open haard per ongeluk verbrand. Een stommiteit.”
Als jongeman maakte Hendrik al fruitwijnen in de kelder van zijn huis. “Appels, peren, krieken, rabarber … Ik heb veel fruitsoorten uitgeprobeerd. Om uiteindelijk tot het inzicht te komen dat druiven toch het beste fruit zijn om wijn van te maken. Toen ik gestopt ben met werken, heb ik me helemaal toegelegd op de druiventeelt en de wijnbouw. Hoe meer ik zelf doe, hoe groter de voldoening.”
De juiste onderstam
Het Pajottenland is een prima wijngebied, volgens Hendrik. Tenminste, als je het goed aanpakt. “Vroeger leefde het idee dat druivelaars op een rotsachtige bodem moesten staan. Dat was omdat druivelaars de enige planten waren die er konden groeien. De vruchtbaardere gronden werden gebruikt voor de meer essentiële voedingsgewassen. Maar druivelaars groeien ook op een vruchtbare bodem zoals hier in het Pajottenland. Het is wel belangrijk dat je een onderstam – de tak waarop de wortelstok wordt geënt - kiest die bij de grond past.”
“Mijn druivelaars groeien op een bodem met 70% leem, 20% klei en 10% zand. Met een lichte helling, zodat de planten niet met hun voeten in het water staan. Ik koos voor een onderstam die weinig productief is, met weinig groeikracht. Anders zou ik bomen kweken in plaats van druiventrossen. Als druivenrassen teel ik Chardonnay en Pinot Noir, die zijn prima geschikt voor schuimwijn.”
Geknipte streek voor schuimwijn
Hendrik koos heel bewust voor de productie van schuimwijn. “We liggen 200 kilometer noordelijker dan de Champagnestreek. Het is een illusie te denken dat je elk jaar goede witte en rode wijn kan maken in deze streek. Het klimaat geeft de druiven namelijk niet altijd de kans om tot volle rijping te komen. Het voordeel van schuimwijn is dat als je die maakt volgens de méthode traditionelle, de wijn pas tot volle rijping komt na anderhalf tot twee jaar hergisting in de fles. Je mag de druiven dus plukken voor ze helemaal gerijpt zijn.”
Daarom kiezen sommige wijnbouwers ervoor om na een slecht wijnseizoen schuimwijn te maken in plaats van rode of witte wijn. “Maar dat is een foute aanpak”, vindt Hendrik Coysmans. “De klant wil zijn vertrouwde smaak terugvinden in de wijn van zijn keuze.”
Klimaatverandering
Geeft de klimaatopwarming de wijnproductie in het Pajottenland een boost? “Afwachten”, zegt de wijnboer. “De temperatuurstijging lijkt een goede zaak voor de wijnbouw in deze streek. Kijk naar de Champagnestreek. Daar worden de druiven nu gemiddeld twee weken vroeger geplukt dan twintig jaar geleden omdat het klimaat elk jaar warmer wordt. Onze oogst is doorgaans twee weken later dan in de Champagnestreek. Dus wij plukken onze druiven nu in dezelfde periode dan dat ze dat twintig jaar geleden in de Champagnestreek deden. En toen was er geen slechte Champagne, toch?”
“Maar sommige modellen voorspellen dat de klimaatopwarming ook voor een vochtigere nazomer zal zorgen. Dat zou een jammere zaak zijn, want het is belangrijk dat de druiven in die laatste weken voor de pluk nog zoveel mogelijk warmte en zon krijgen om goed af te rijpen.”
Meer wijnboeren
Welke uitdagingen ziet de wijnbouwer nog voor het Pajottenland als wijnstreek? “Er mogen best nog wel wat meer wijnbouwers bijkomen. Hoe groter de cluster, hoe sterker we als wijnstreek staan. Dan kunnen we beter samenwerken, ideeën en ervaringen uitwisselen, en ons als een wijnregio op de toeristische kaart zetten. Het Pajottenland is het Toscane van Vlaanderen. Een prachtige, glooiende streek waar het nog rustig wonen is. Met geuze als specialiteit, maar straks ook als volwaardig wijngebied?”
Auteur: Bart Claes
Lees meer interessante artikels over cultuur, toerisme, streekidentiteit, natuur en landschap of erfgoed in het gratis regiomagazine PenZine. Haal een gratis exemplaar in één van de 450 verdeelpunten in de hele regio of lees het online op www.pajot-zenne.be.