Volgens de Nieuwswebsite Apache heeft de extreemrechtse Werkgroep Kesterheide het praalgraf van VNV-leider en nazicollaborateur Staf De Clercq gekocht. De gemeente Gooik ging eerder niet in op voorstellen van Natuurpunt om het terrein van het omstreden 'monument' zelf aan te kopen. Zo lijkt de kans op evenwichtige historische duiding bij het graf en de figuur De Clercq finaal verkeken. De Vlaamse Regering keek voor een correct infobord naar de gemeente, maar die laat ook op dat vlak betijen. De huidige burgemeester Gunther De Wilde zegt dat de gemeente momenteel officieel geen weet heeft van een nieuwe eigenaar. “Eens de nieuwe eigenaar een aanvraag doet op zijn grondgebied om bvb een informatiebord te plaatsen zullen we samen met onze heemkundigen en eigenaar juiste duiding geven.”
Zie ook: Familiewandeling
Apache: ………Tot voor de aankoop door Werkgroep Kesterheide was het grafmonument eigendom van De Clercqs petekind Godelieve Reygaerts (geboren Kovacs), die het tien jaar geleden te koop aanbood als bouwgrond. De onderhandelingen met geïnteresseerden liepen keer op keer spaak, onder meer omdat Kovacs eiste dat het praalgraf behouden zou blijven.
In 2019 werd formeel Werkgroep Kesterheide opgericht, waarvan de bestuurders gepokt en gemazeld zijn in de vergoelijking van de collaboratie. Al benadrukt de vzw expliciet dat ze geen politieke doelstellingen nastreeft. Eerder gaf de groep vrijwilligers, die het terrein sinds 2004 proper houdt, zichzelf in 2013 de naam Werkgroep Kesterheide.”
“Bestuurder Johan Daelman: 'Werkgroep Kesterheide ziet het als haar opdracht om het voormalige praalgraf van Staf De Clercq op de Kesterheideheuvel te bewaren, toegankelijk te houden en te beschermen als onroerend erfgoed met cultuurhistorische waarde. In dat kader kon De Werkgroep onlangs het volledige perceel kopen. Bestuurder Johan Daelman laat aan Apache weten dat de aankoopakte daarvoor werd getekend op 29 november 2023.”
“De verkoopprijs van het stuk grond was in 2019 al aanzienlijk gedaald van 275.000 euro naar 200.000 euro. In de zomer van 2023 zakte de prijs nog verder, maar over het precieze bedrag van de aankoopsom communiceert de vzw niet.
"Werkgroep Kesterheide kon een beroep doen op een aantal renteloze leningen en op financiële middelen die de voorbije jaren werden verzameld", zegt bestuurder Daelman. In het kader van de aankoop liep al langer een crowdfunding.”
“Aan die bedelrondes bij sympathisanten is nog geen einde gekomen. Nu de aankoop rond is, moeten inzamelingen helpen om de leningen af te lossen. "Als vele Vlamingen hun steentje bijdragen kunnen we onze leningen snel afbetalen. Financier een deel van het terrein aan 25 euro per vierkante meter", klinkt het op de Facebookpagina van Werkgroep Kesterheide.”…..
Wie 25 euro of meer stort, krijgt van de Werkgroep een "mooie oorkonde als betalingsbewijs", eigenhandig getekend door voorzitter Bob Wellens.
Natuurpunt kan gemeente niet overtuigen
De omstreden status van het lege mausoleum was Natuurpunt Gooik niet ontgaan. Natuurpunt kon in het verleden al meerdere percelen aankopen in het nabijgelegen natuurgebied Kesterheide. De lokale afdeling van de natuurvereniging zag kansen nadat het perceel te koop werd gesteld. Natuurpunt suggereerde in 2020 en 2021 aan de gemeente Gooik om het perceel te kopen.
Apache: Die pogingen werpen zo een ander licht op de woorden van voormalig burgemeester Simon De Boeck (CD&V). De Boeck stelde in De Morgen in februari 2023 niets te kunnen doen, "omdat de grond privé-eigendom is van de familie De Clercq".
Alwin Loeckx van Natuurpunt Gooik opperde de idee in een mail van maart 2020 aan het Gooikse gemeentebestuur en de Vlaamse Landmaatschappij. Hij suggereerde dat te doen via de piste van ruilverkaveling, waardoor grondreserve voor de gemeente kon worden aangelegd, waardoor zowel natuur als landbouw versterkt kunnen worden.
Natuurpunt noemde het perceel geschikt om te beheren voor heideherstel (in combinatie met de kap van bomen). Een aankoop door Natuurpunt zelf was echter geen optie, omdat het om bouwgrond ging en omdat de vraagprijs daardoor hoog lag.
Volgens Natuurpunt konden via een aankoop de restanten van het graf evenwichtig historisch worden geduid. Bovendien kon een aankoop door de gemeente beletten dat er een woning zou gebouwd worden, waardoor "het zicht letterlijk dichtgemetseld zou worden".
Een jaar later (in maart 2021) nam Natuurpunt opnieuw contact op met de VLM en het gemeentebestuur, met een nieuwe suggestie: de aankoop van het perceel met middelen voor nieuw toegankelijk groen voor het Vlaams Strategisch Gebied rond Brussel. Met die Vlaamse overheidsmiddelen kan de aankoop van bouwgrond voor 50% en de inrichting ervan voor 80% worden gesubsidieerd. De gemeente ging echter niet in op de ideeën van Natuurpunt.
Bedenkelijke uitleg op berkenkruis
Apache: Wanneer Loeckx verwijst naar mogelijkheden voor een betere duiding van het grafmonument zijn dat geen loze woorden. Het praalgraf van Staf De Clercq is niet alleen vanwege de geschiedenis omstreden, maar ook door de manier waarop Werkgroep Kesterheide samen met Voorpost sinds 2013 via een infobord uitleg geeft bij het grafmonument. Over die bedenkelijke duiding schreef Apache eind 2021 al.
Het bord hangt ten eerste op een berkenkruis, wat een expliciete verwijzing is naar de graven van Vlaamse strijders die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor nazi-Duitsland aan het Oostfront vochten. De tekst op het bord is bovendien allerminst uitgebalanceerd. Onderaan staat ook een doorverwijzing naar de website van Voorpost.
De tekst op het bord stelt De Clercq voor als "een van de belangrijkste vooroorlogse leiders van de Vlaams-nationalistische beweging", zonder gewag te maken van de controverse rond zijn rol in de collaboratie. De argeloze passant die de tekst op het bord leest, krijgt wel uitleg bij de grafschending en bij Operatie Delta van de in 1981 veroordeelde en verboden extreemrechtse militie VMO.
Net die bedenkelijke framing leidde in het Vlaams Parlement tot geanimeerde debatten, nadat Apache en andere media de kwestie in 2022 op de agenda hadden gezet. Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) gaf aan zich hoegenaamd niet aangesproken te voelen. "Het gaat hier op geen enkele manier om erfgoed, dus ben ik niet betrokken." Minister Diependaele zei wel dat hem ooit is verzocht het graf te beschermen als monument. "Ons antwoord was en is: nee."
Toenmalig minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen Bart Somers (Open Vld) kondigde in 2022 uiteindelijk aan dat hij een gesprek zou hebben met de gemeente.
Geen bordjesoorlog
Vincent Verbeecke, die als woordvoerder bleef werken op het kabinet, toen Gwendolyn Rutten in november 2023 haar partijgenoot Somers verving, zegt dat Somers en zijn adjunct-kabinetschef wel degelijk een gesprek hadden met toenmalig burgemeester van Gooik Simon De Boeck. Ze brachten hem in contact met het Agentschap Integratie en Inburgering, dat volgens Verbeecke ondersteuning geeft als gemeenten vragen hebben hoe ze moeten omgaan met controversiële figuren of meteen controversieel verleden.
Ex-burgemeester van Gooik Simon De Boeck legde zich uiteindelijk neer bij de bestaande situatie zonder dat er een meer evenwichtige uitleg bij het praalgraf kwam.
Verbeecke verwijst onder meer naar de in 2020 door het agentschap gepubliceerde ‘Handreiking voor Lokale Besturen’ , die gemeenten op weg helpt "om met dergelijke gevoelige dossiers om te gaan". Die brochure is echter in de eerste plaats bedoeld voor de omgang met koloniale verwijzingen in de openbare ruimte en maakt geen melding van monumenten met een link met de Tweede Wereldoorlog of de collaboratie.
Somers raadde ook de expertise aan van Tomas Baum (Kazerne Dossin) en Christophe Busch (HannahArendt Instituut ). Beiden laten echter weten dat de gemeente Gooik hen niet benaderde. Wel nam Gooik in september 2022 contact op met Wij-Zij, een netwerk van partnerorganisaties die schadelijke polarisatie proberen tegen te gaan, maar in dergelijke dossiers alleen een ondersteunende rol opneemt.
Nadat hij eerst contact had gezocht met Wij-Zij, gaf De Boeck in een mail van november 2022 de Heemkundige Kring van Gooik en "andere experten" de kans om een voorstel te doen. Hij stipte tegelijkertijd aan dat in overleg gaan over een nieuwe tekst geen eenvoudige oefening zou worden. Maar dat was hem liever "dan met een tweede bordje een bordjesoorlog te starten". De Boeck legde zich uiteindelijk neer bij de bestaande situatie zonder dat er een evenwichtigere duiding kwam.
Duiding door bewonderaar
Johan Daelman van Werkgroep Kesterheide zegt dat door de aandacht van Apache en De Morgen het bordje, dat er sinds 2013 hangt, een eigen leven is gaan leiden. Hij kondigt een "echt infobord met historische duiding" aan. In ieder geval krijgt de organisatie het alleenrecht om te bepalen welke tekst op het bord komt.
"We bezorgden op vraag van de gemeente Gooik reeds een tekst die historicus Pieter Jan Verstraete schreef. We willen de duiding in een ruimer historisch kader plaatsen. Volgens ons speelt de Kesterheide een belangrijke rol in de ontstaansgeschiedenis van het Vlaams-nationalisme", zegt Daelman.
Het is maar de vraag of Verstraete wel goed geplaatst is om (op zijn eentje) de Kesterheide en het praalgraf evenwichtig te duiden. Verstraete staat bekend als een vurig bewonderaar van Staf De Clercq. De aankoop van het praalgraf omschreef hij in felicitaties aan de Werkgroep Kesterheide als "een voorwaar historische gebeurtenis".
In de tekst zal volgens Daelman de historische figuur Staf De Clercq aan bod komen, "vanaf zijn beginperiode als volksvertegenwoordiger van de Frontpartij, met zijn verleden als schepen en dienstdoend burgemeester van Kester tot en met zijn rol als eerste leider van het VNV - Vlaams Nationaal Verbond". Daelman zegt dat De Clercqs belangrijke verantwoordelijkheid tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij hij zijn beweging in de collaboratie leidde, niet uit de weg zal worden gegaan.
Een Vlaamse zaak
Nu blijkt dat een extreemrechtse groep greep krijgt op een beladen monument, doet dat opnieuw vragen rijzen over het veelgeroemde principe van de lokale autonomie. Kleine en middelgrote gemeenten blijken onvoldoende bestaft te zijn om op een gedegen manier om te gaan met monumenten die getuigen van een pijnlijk, controversieel en onverwerkt verleden.
Daarop wees vorig burgemeester De Boeck al in De Morgen, toen hij stelde dat hij het oneens was met Somers, die de bal in het Gooikse kamp legde. De Boeck noemde de omgang met beladen erfgoed "wel degelijk een Vlaamse zaak, geen lokale".
Maxim Veys (Vooruit): 'De gemeente Gooik dreigt een speelbal te worden van extremisten die de plek tot een bedevaartsoord hopen te zien uitgroeien'.
Huidig burgemeester Gunther De Wilde (CD&V) zegt aan Apache dat hij niet op de hoogte is van de verkoop van het perceel. Sinds hij de burgemeesterssjerp in oktober 2023 overnam van De Boeck volgde hij het dossier niet verder op. Hij heeft evenmin weet van evoluties die voor een betere duiding bij het monument moesten zorgen, maar beschouwt dit als een taak van de nieuwe eigenaar.
In het Vlaams Parlement stelden Maxim Veys (Vooruit) en Björn Rzoska (Groen) in 2022 verschillende kritische vragen aan de bevoegde ministers. In een reactie op de aankoop door Werkgroep Kesterheide zegt Veys dat "duistere krachten door deze nieuwe ontwikkelingen het graf van een nazicollaborateur op hun eigen hoogst bedenkelijke manier kunnen blijven duiden. Doordat de gemeente Gooik zelf niet overging tot de aankoop, dreigt zij een speelbal te worden van extremisten die de plek tot een bedevaartsoord hopen te zien uitgroeien."
Rzoska ziet Vlaanderen opnieuw krampachtig omgaan met zijn collaboratieverleden. "Zelfs al is dit graf leeg, dan nog is dit monument geen voetnoot in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. We moeten ons verleden in de ogen durven kijken, al is dat niet evident."
Veys stelt dat "als de Vlaamse regering schermt met lokale autonomie, dat de gemeenten geen excuus mag geven om bij de pakken te blijven zitten. Ik verwacht van de Vlaamse Regering dat ze in dossiers van beladen erfgoed actiever optreedt. Niet door als overheid zelf de communicatie in handen te nemen, wel door experten veel meer dan nu een actieve rol te laten spelen."
'Minister is geen schoonmoeder'
Rzoska sluit zich daarbij aan. "De goede handvatten ontbreken om een aangepast lokaal beleid te voeren. Dat is zeer jammerlijk. Dit nieuwe voorval illustreert dat opnieuw kansen worden gemist. De Vlaamse Regering laat gemeenten al te vaak in de steek."
Woordvoerder Verbeecke zegt dat minister Rutten niet de rol van schoonmoeder kan spelen voor de lokale besturen, die immers democratisch verkozen zijn. "Wij gaan ervan uit dat zij voldoende slagkracht hebben om met die dossiers om te gaan, maar voor specifieke zaken kunnen zij terecht bij het Agentschap Binnenlands Bestuur."
Een paar weken geleden kozen Gooik, Galmaarden en Herne Pajottegem als naam voor de fusiegemeente waar zij op 1 januari 2025 in opgaan. Zal de nieuwe fusiegemeente nog kunnen wegen op het dossier van het praalgraf? Het lijkt niet de voornaamste bezorgdheid van huidig Gooiks burgemeester De Wilde. "Het monument ligt daar al tientallen jaren en niemand in Gooik en omstreken ligt daar wakker van", zegt hij aan Apache.
Geschiedenisboeken
Gunter De Wilde bevestigde aan Persinfo.org dat de gemeente momenteel officieel geen weet van een nieuwe eigenaar. “De grond aankopen met de gemeente is nooit aan de orde geweest aangezien dit over een dure bouwgrond op Kesterheide gaat. Eens de nieuwe eigenaar een aanvraag doet om op zijn grondgebied bvb een informatiebord te plaatsen, zullen we samen met onze heemkundigen en de eigenaar juiste duiding geven. Ieder verstandig mens kan zijn eigen opzoekwerk doen in de talrijke geschiedenisboeken en voor zichzelf een mening vormen”...