Het heeft enige tijd op zich laten wachten maar hij is er eindelijk: de nieuwe atlas. Dit referentiewerk bespreekt het voorkomen en de verspreiding van 26 soorten reptielen en amfibieën op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en werd uitgevoerd door (vrijwilligers van) Natuurpunt en Natagora, in opdracht van Leefmilieu Brussel. De atlas schetst, aan de hand van duidelijke soortteksten, gedetailleerde verspreidingskaarten en schitterende foto's, een actueel beeld van alle soorten kikkers, padden, salamanders, hagedissen en schildpadden die in het Gewest voorkomen.
Het werkstuk is het resultaat van een doorgedreven inventarisatie van ca. 80 vrijwilligers die meer dan 10.000 waarnemingen hebben doorgegeven. Een indrukwekkend burgerwetenschapsproject.
Onder druk
Na 17 jaar was er nood aan een nieuwe atlas. In de voorbije twee decennia is er immers heel wat veranderd: oprukkende verstedelijking, klimaatverandering, de opkomst van (invasieve) exoten, ... Amfibieën en reptielen hebben hier sterk onder te lijden, niet enkel in Brussel maar ook mondiaal. Doordat amfibieën nood hebben aan geschikte leefgebieden zowel aan land als in het water, zijn ze erg gevoelig voor verontreiniging maar ook de versnippering (of nog erger: het verdwijnen) van geschikte locaties zorgt ervoor dat deze soortgroep sterk onder druk staat.
Alain Paquet van Natagora, co-auteur van de atlas: "In het algemeen kan worden gesteld dat de nieuwe atlas bevestigt wat ook al in de eerste atlas van 2005 werd vastgesteld: de inheemse amfibie- en reptielsoorten gaan nog steeds achteruit, al moet één en ander wel worden genuanceerd."
Muurhagedis komt met de trein naar Brussel
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest komen 12 inheemse amfibiesoorten voor: 4 zijn intussen uitgestorven. Bij de reptielen zijn 2 van de 11 vastgestelde soorten inheems: de levendbarende hagedis en de hazelworm (beide soorten zijn in het Gewest eerder schaars). Enkele soorten hebben ook vanuit aangrenzende regio's een opmars gemaakt en hebben zich intussen goed gevestigd in het Brusselse.
'De muurhagedis is zonder meer de meest opmerkelijke soort', zegt Alain Paquet. "Deze soort - die in ons land aanvankelijk van nature enkel voorkwam ten zuiden van Samber en Maas - heeft haar verspreidingsgebied in noordelijke richting uitgebreid door mee te reizen met goederentreinen en vindt in het Brusselse een geschikt leefgebied in de stenige, warme, schaars begroeide stukken langsheen de spoorwegen."
Maar bij de reptielen zijn het dus vooral de exoten die de bovenhand halen, al is het vaak niet duidelijk welke impact deze exoten hebben op inheemse soorten. Bij amfibieën gaat het vooral om de exotische meerkikker, bij de reptielen zijn met name de Noord-Amerikaanse lettersierschildpadden op heel veel plaatsen aanwezig.
Oproep
"Vochtige leefgebieden worden almaar schaarser. Daarom moet vol worden ingezet op een betere bescherming van wat nog rest aan 'natte natuur'. En ook verdwenen leefgebieden moeten worden hersteld. Hier ligt een belangrijke rol weggelegd voor Leefmilieu Brussel", zegt Alain Paquet.
"Door gerichte beheeringrepen probeert Leefmilieu Brussel op een aantal locaties het leefgebied van de muurhagedis meer geschikt te make"', zegt Martin Ohse van Leefmilieu Brussel. "Zo werd bij de werken aan de Zenne, in het noorden van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, ca. 300 meter stenige muurtjes aangelegd, ideaal voor de muurhagedis. En in de waterloop werden ondiepe zones gecreëerd die zowel vissen als amfibieën de kans geven om zich tussen de vegetatie voort te planten."
Maar ook burgers kunnen meehelpen, bv. door waarnemingen in te voeren op www.waarnemingen.be, door zelf een ecologische tuinvijver aan te leggen of 'wilde' rommelhoekjes in de tuin te voorzien of door in het voorjaar mee te helpen aan paddenoverzetacties.
Cijfertjes en getallen
- Tijdens de atlasperiode werden meer dan 4.800 terreinbezoeken verricht
- 152 locaties werden onderzocht
- Deze inventarisaties werden uitgevoerd door 80 vrijwilligers
- Alle veldwerk werd gecoördineerd door Natuurpunt en Natagora, in opdracht van Leefmilieu Brussel
De Nederlandstalige versie van de atlas kan worden gedownload via deze link
(Foto: Willem Jan Hoeffnagel/Saxifraga)