2019 is het Bruegeljaar. Exact 450 jaar geleden stierf de bekende schilder. Hij is gekend door verschillende werken waaronder ‘De Toren van Babel’, ‘Dulle Griet’ en ‘de boerenbruiloft’. De compositie ‘Dulle Griet’ zou een heel andere betekenis kunnen hebben dan eerst gedacht. Zo zouden er verwijzingen zijn naar de Griekse halfgod Aeneas en het Pajottenland*.
Pieter De Ridder is al jaren gepassioneerd door de planten en gewassen, voornamelijk die die groeien in het Pajottenland. Hij wil de aandacht vestigen op het Pajottenland in de werken van Bruegel. “Sinds we weten dat het schilderij de ‘Dulle Griet’ in 1563 geschilderd werd, toen Bruegel van Antwerpen naar Brussel verhuisde, was het logisch om op zoek te gaan naar elementen uit onze eigen streek”, vertelt hij. “Bij het nauwkeurig bekijken van het schilderij bleek al snel dat het verhaal zich afspeelt rond de Middellandse Zee, maar het viel ook mee te mogen ontdekken dat de ultieme bestemming in het werk het Pajottenland was. Dit is te zien in de glazen bol die centraal op de afbeelding staat.”
Het Pajottenland in een visioen
“Volgens mij is dit een toekomstvoorspelling. Het tafereel in de glazen bol staat voor het Pajottenland. Dit is duidelijk te zien aan het typische Pajotse hoevetje. De omwalde en ommuurde hoeve met een eenvoudige hooischuur, zoals er ook in die tijd in de buurt van het kerkje van Sint-Anna-Pede stonden. Ook de gebraden kip op de zilveren schaal herkennen we hier in ons Bruegeliaans Pajottenland maar al te goed”, aldus De Ridder.
Onder de glazen bol is een reus te zien. De Ridder interpreteert dit als een veerman die een veerboot draagt. Uit de man komen zilverstukken en die werden in de tijd van Aeneas gebruikt als betaalmiddel voor de overtocht. Die boot brengt de Dulle Griet naar de toekomst en die toekomst zou dan het Pajottenland liggen. “In 1563 vertoeft Bruegel in onze streek. Hij trouwde toen in de Brusselse Kapellekerk en woonde in een huis in de huidige Marollenwijk. Het is dan ook niet onlogisch dat Bruegel inspiratie op deed in het Pajottenland”, vertelt De Ridder. “De verhuis van Bruegel naar Brussel is de reden waarom ik denk dat hij met het visioen het Pajottenland wil bereiken. Op dat moment in zijn leven was dit ook gewoon echt zo."
De Dulle Griet is Aeneas
De Ridder ging ten rade bij een leerkracht Latijn en Geschiedenis in het Sint-Niklaasinstituut in Anderlecht om meer te weten te komen over Aeneas en de Griekse mythologie. “Ze wist me te vertellen dat ik naar een aantal elementen moest zoeken op het schilderij. Zoals de kookpotten en pannen, het zwaard en de dolk, allemaal elementen die ik terug kon vinden op het werk van Bruegel. Deze verwijzen naar een figuur uit de Griekse mythologie.”
Aeneas is een mythologische Trojaanse held. Hij is de zoon van de godin Aphrodite en Anchises, een sterfelijke man. Aeneas kan dus worden beschouwd als een halfgod. Volgens De Ridder zijn er voldoende aanwijzingen om aan te tonen dat de Dulle Griet eigenlijk Aeneas is. De halfgod is niet de enige verwijzing naar de Griekse mythologie. Zo doet een fragment van het schilderij sterk denken aan het paard van Troje volgens Pieter De Ridder.
(Paard van Troje)
De Dulle Griet is afgebeeld met allerlei voorwerpen onder haar armen en in haar handen. Ook heeft ze een harnas, helm en rok aan, wat ook Aeneas in zijn tijd droeg. Verder heeft de Dulle Griet nog enkele spullen bij. Een jutezak, een kistje, een pan en een mand met eten en servies. Volgens De Ridder zit er in de zak ofwel graan ofwel kledij. "Aan de vorm van de zak is duidelijk te zien dat er geen potten en pannen in verborgen zijn. De vorm doet eerder denken aan een hoopje kleren of graan", aldus De Ridder. Aeneas (Dulle Griet) zou alle benodigdheden gepakt hebben om te kunnen vluchten naar het Pajottenland.
Dulle Griet vergeleken met Aeneas.
Hieronder is de Dulle Griet/Aeneas in detail te bekijken.
“Wij vragen de lezers na dit artikel om het schilderij dat in het zeer mooie Museum Mayer van den Bergh in Antwerpen hangt, op de Wikipedia te bekijken. Graag zouden we nog meer links vinden, dus als er gevonden worden kunnen deze via mail gestuurd worden naar ons op het mailadres pieter.de.ridder@telenet.be” – Pieter De Ridder
Wie zelf het schilderij in detail wil bekijken, kan dat doen via deze link.
*Pajottenland is een hedendaagse naam gegeven aan de gemeentes Affligem, Asse, Bever, Dilbeek, Galmaarden, Gooik, Herne, Lennik, Liedekerke, Pepingen, Roosdaal, Sint-Pieters-Leeuw en Ternat door F.J. De Gronckel. Als we ons baseren op de geschriften van advocaat De Gronckel die het Pajottenland voor het eerst beschreef, behoren ook de Ninoofse deelgemeenten Neigem en Lieferinge tot het Pajottenland. Ook een deel van het toen nog niet verbrusselde Anderlecht rekende hij bij deze streek.