Onze wegbermen, die op een ecologische manier worden beheerd, zien er steeds mooier uit. Waar gras voorheen overheerste, zijn nu de meest diverse kruiden en bloemen te zien. Zo ook op bermen van de ring rond Brussel. Op een aantal plaatsen doken er zo daar bijvoorbeeld, als zeldzaam beschouwde wilde orchideeën op zoals het hondskruid. Maar er staan op deze verkeersader grote wegenwerken op til.
Een verstandig maaibeleid, waarin later maaien en het afvoeren van het maaisel belangrijk zijn, levert opvallend mooie resultaten op. De wegbermen stonden er al lang niet meer zo kleurrijk bij. Opvallend zijn er klaprozen maar soms zijn de bloemen niet zo goed zichtbaar of is het ronduit gevaarlijk om ze te gaan bewonderen.
Kaalslag
Op de hoge wegbermen van de ring en de afrit naar de A12 in Strombeek-Bever staan er honderden exemplaren van het Hondskruid naast andere mooie wilde bloemen. Hondskruid zou een zeldzame wilde orchideeënsoort zijn maar op de Strombeekse snelwegbermen groeien ze alsof ze willen protesteren tegen de kaalslag die de komende verbredingen van de ring gaan veroorzaken.
Bij het Agentschap Wegen en Verkeer zijn ze enerzijds blij met het resultaat van hun maaibeleid maar anderzijds wijzen ze op de gevolgen van de werken. AWV verwijst ook naar inspanningen die worden gedaan door de Plantentuin Meise en Natuurpunt om de zeldzame plantensoorten te redden.
“Er is recent een inventarisatie gebeurd door Natuurpunt in opdracht van het departement Omgeving, die de biodiversiteit van de bermen bevestigt. De bermen van de R0 gaan grotendeels op de schop, maar er wordt door een samenwerking met de plantentuin van Meise een poging gedaan om deze zaden te bewaren en eventueel terug te introduceren na de werken”, klinkt het bij AWV.
Plantentuin Meise en Natuurpunt zamelen samen zaden in van bedreigde plantensoorten
Uit de Nieuwsbrief van Natuurpunt.
Plantentuin Meise en Natuurpunt werken tot eind 2023 samen aan het project IZABEL: het inzamelen van zaden van de Belgische flora. Samen met vrijwilligers worden van verschillende plantensoorten in Vlaanderen zaden ingezameld. De zaden worden bewaard in de zadenbank van de Plantentuin en kunnen worden ingezet bij toekomstige natuurherstelprojecten.
Het beschermen van wilde planten gebeurt in de eerste plaats door het behouden van soorten op hun natuurlijke groeiplaatsen. Daarnaast kan het bewaren van zaden in een gecontroleerde omgeving een laatste, belangrijke reddingsboei zijn om kwetsbare populaties voor uitsterven te behoeden. Heel wat plantensoorten komen vandaag alleen nog voor in kleine, geïsoleerde populaties of zijn ondertussen verdwenen. Hun spontane terugkeer in herstelde leefgebieden wordt vaak beperkt door de afwezigheid van een langlevende zaadbank in de bodem en de te beperkte mogelijkheid om zich in een versnipperd landschap te verspreiden.
Het versterken van achteruitgaande populaties (door bijplaatsen van planten die opgegroeid zijn uit naburige populaties) of de herintroductie op plaatsen waar de soorten zijn verdwenen, is daarom een essentiële aanvullende maatregel voor het behoud van de diversiteit van plantengemeenschappen.
IZABEL-project
Zaadjes zijn klein: in een ruimte van enkele kubieke meters kunnen honderden soorten tegelijk bewaard worden. De enige officiële Belgische zadenbank bevindt zich in Plantentuin Meise. In het kader van het Verdrag inzake Biologische Diversiteit (CBD), heeft Plantentuin Meise de opdracht om 75% van alle bedreigde Belgische plantensoorten ex-situ te bewaren. Tot nu toe wordt slechts 44% in de zadenbank bewaard, en het grootste deel daarvan wordt door slechts één populatie vertegenwoordigd.
Daarom hebben de Plantentuin en Natuurpunt besloten hun vaardigheden te bundelen om samen zaden in te zamelen en bedreigde plantensoorten te helpen behouden. Zo werd het IZABEL-project geboren (Inzameling van Zaden van de Belgische flora). Binnen dit project worden samen met vrijwilligers zaden ingezameld van een gerichte selectie van kwetsbare plantensoorten in Vlaanderen, zowel binnen als buiten natuurgebieden. Dit gebeurt in nauw overleg met de betrokken terreinbeheerders. Er wordt gewerkt binnen een zeer strikt protocol.
Zo wordt er gezorgd dat de bestaande populaties niet worden beschadigd en dat de stalen van de zaden zo kwalitatief mogelijk worden ingezameld. In een volgende fase zal de Plantentuin zich ook op Wallonië richten om ook daar op een gelijkaardige manier bedreigde planten veilig te stellen voor de toekomst.
Meer dan een eeuw kiemkrachtig
De geoogste zaden worden na reiniging en levensvatbaarheidstest gedroogd en opgeslagen in de zadenbank bij een temperatuur van -20 °C, waardoor ze tientallen tot zelfs honderden jaren kiemkrachtig kunnen blijven. De gegevens worden in een database ingegeven zodat de zaden in de toekomst optimaal gebruikt kunnen worden. Ze kunnen op elk moment in de toekomst worden ingezet door terreinbeherende organisaties of door wetenschappelijke instellingen bij natuurherstelprojecten, zoals om genetisch verzwakte populaties te versterken, of om verdwenen plantensoorten te herintroduceren. Voorbeelden van soorten waarvan zaden worden ingezameld zijn Handjesereprijs, van oorsprong een akkerplant die nog maar op enkele locaties voorkomt waaronder op kerkhoven, Spaanse ruiter, een kensoort van soortenrijke blauwgraslanden, en Klokjesgentiaan, een kwetsbare soort die nog vooral voorkomt in vochtige heidegebieden in de Kempen.
Info: Annelies Jacobs (Natuurpunt Studie) en Sandrine Godefroid (Plantentuin Meise).