In het Kasteel van Gaasbeek, dat geen enkele werk van Bruegel telt, loopt een bijzondere tentoonstelling van werk van kunstenaars die op één of andere manier aan het oeuvre van Pieter Bruegel kunnen gelinkt worden. De expo Feast of Fools. Bruegel herontdekt vindt plaats van 7 april tot en met 28 juli. Deze expo maakt deel uit van ‘Vlaamse Meesters’, een project van Toerisme Vlaanderen die deze expo steunt.
Pieter Bruegel wordt vaak beschouwd als dé belichaming van de Vlaamse identiteit. Waarom is dat zo, sinds de revival van zijn werk rond 1900? Hoe komt het dat hij uitgroeide tot een icoon, een onuitputtelijke bron van inspiratie én een huizenhoog cliché? In de expo ‘Feast of Fools. Bruegel herontdekt’ maakt de bezoeker kennis met een reeks sleutelwerken van moderne meesters en nieuwe creaties van hedendaagse kunstenaars die ‘iets met Bruegel hebben’. Ze knopen aan bij zijn thema’s, herinterpreteren die, citeren hem… en tonen zo aan dat zijn werk tot op vandaag niets aan relevantie heeft ingeboet.
Het grote misverstand
De tentoonstelling vertrekt vanuit ‘het grote misverstand’, toen Bruegel in de nadagen van de romantiek geproclameerd werd tot een diep in de Vlaamse klei gewortelde schilder van boerenkermissen, krakende sneeuwlandschappen en eeuwig ruisende korenvelden. De expo peilt naar de manier waarop Vlaamse en bij uitbreiding Belgische en internationale kunstenaars tijdens het interbellum en ook nadien omgingen met zijn artistiek legaat. Er wordt daarbij gefocust op James Ensor, Valerius de Saedeleer, Jules De Bruycker, Gustave van de Woestyne, Frits Van den Berghe, Jean Brusselmans, Constant Permeke, Anto Carte, Otto Dix, Stijn Streuvels, August Sander, Hubert Malfait en George Grosz. Ook componisten en cineasten ontbreken niet op het appel.
Hedendaagse registers
Hierbij aansluitend trekt de tentoonstelling verschillende hedendaagse registers open. Curatoren Luk Lambrecht en Lieze Eneman vroegen aan een reeks hedendaagse kunstenaars om in te spelen op thema’s uit Bruegels oeuvre of op de interpretatie daarvan door de generatie van de herontdekkers. Dit resulteerde in creaties van Lázara Rosell Albear, Kasper Bosmans, Dirk Braeckman, Ricardo Brey, Carlos Caballero, Anetta Mona Chişa & Lucia Tkáčová, Leo Copers, Jimmie Durham, Christoph Fink, Jan Van Imschoot, Bart Lodewijks, Hana Miletić, Yola Minatchy, Elisabeth Ida Mulyani, Honoré d’O, Ornaghi & Prestinari, Jonathan Paepens, Emmanuelle Quertain, Kurt Ryslavy, Sam Samiee, Pascale Marthine Tayou, Grazia Toderi, Yurie Umamoto, Birde Vanheerswynghels, Peter Verhelst & Anneleen Boehme en Gosie Vervloessem. Deze creaties worden gekoppeld aan binnen de context relevant bestaand werk van Marcel Broodthaers, Mario Merz, Panamarenko en Franz West.
Studio Job creëerde voor de gelegenheid een nieuwe sculptuur, ‘The Peasant Wedding’, een speelse knipoog naar Bruegel.
Keuken
De expo pakt verder uit met een creatie van Rimini Protokoll, een van Berlijns meest creatieve theatergezelschappen. Zij ontwikkelden een immersief Virtual Reality-project rond onze hedendaagse voedingsindustrie, met als ironische titel ‘Feast of Food’. In Bruegels tijd werd voedsel dicht bij de consument geproduceerd, slechts geleidelijk aan verschenen uitheemse producten op de tafels. In de 21e eeuw is dit radicaal veranderd: Bruegels boerenfamilies zijn high-tech agro-industrieën geworden, de keuze in supermarkten is eindeloos, we kennen zelfs meestal de herkomst van wat we eten of drinken niet meer. Bovendien is de wereldbevolking in de laatste 50 jaar verdubbeld. Rimini Protokoll onderzoekt hoe onze voedselproductie veranderde doorheen de tijd. Als bezoeker word je ondergedompeld in een wereld waarin mensen voor ons werken, ver weg van onze keukens: van Rungis, vlakbij Parijs – de grootste voedselmarkt ter wereld – tot een reusachtig slachthuis in Beieren of plantages in Almeria.
6 thema’s dienen als leitmotif
- Back to the Roots. Het werk van Pieter Bruegel bevat veel scenes uit het boerenleven. Dit is ontegensprekelijk het bekendste aspect van zijn oeuvre dat helaas vaak gereduceerd wordt tot pure folklore en ‘koekendoos-romantiek’.
- Everybody Hurts. Bruegel was een buitenbeetje. Hij schilderde het dagelijkse leven, soms subtiel, andere keren rauw, zonder overbodige details en vaak karikaturaal. ‘Foolishness’ uitte zich op verschillende manieren in zijn werk: mengvormen tussen mens en dier, dwazen en narrenhoedjes, dronkaards, blinden en kreupelen … maar ook kleinzieligheid, menselijk falen of stompzinnigheid in het algemeen. De weergave van figuren die aan de rand van de samenleving leven en een specifieke interesse in deze marginaliteit is ook zeer duidelijk bij tal van moderne en hedendaagse kunstenaars.
- Fifty Shades of White. Landschapskunst werd pas in de tijd van Bruegel erkend als een ware kunstdiscipline. De tentoonstelling kan daarom niet nalaten dit thema te presenteren op een plek waar het zestiende-eeuwse landschap zichtbaar aanwezig is. Sneeuwlandschappen, met hun verfijnde samenspel van witte tinten, maar ook de emotionele witheid (leegte, onzinnigheid, melancholie, eenzaamheid, stilte) staan hier centraal.
- We Are at War. Geweld, oorlog en dood komen veelvuldig voor in Bruegels werk. Zijn tijd werd gedomineerd door geweld, plagen en epidemieën. Het was tevens een tijd van strijd tussen katholieken en protestanten. Volgens sommige kunstcritici werden de werken van Bruegel tegen het einde van zijn leven grimmiger en cynischer.
- In God We Trust (do we?). Het Christendom was alomtegenwoordig in de zestiende eeuw. Bruegel en zijn tijdsgenoten groeiden ermee op en kenden de belangrijkste bijbelse verhalen, deze duiken dan ook vaak op in Bruegels oeuvre.
- Keep Calm and Feast on. Sommige werken van Bruegel beelden feesttaferelen uit. Het is vreemd dat juist dit aspect van zijn oeuvre (dat later ‘Bruegeliaans’ werd genoemd) een eigen leven is gaan leiden. In het gehele overzicht van zijn werk is het aantal feestscènes niet alleen beperkt, bovendien ademen ze heel weinig feestvreugde uit.
Sommige kunstwerken worden tentoongesteld in de Museumtuin en het park van Gaasbeek, beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos (www.museumtuingaasbeek.be).
Meer dan alleen een tentoonstelling
Feast of Fools. Bruegel herontdekt biedt de bezoeker een totaalervaring met verschillende, elkaar wederzijds versterkende aspecten. De tentoonstelling vindt plaats in een oud kasteel met een prachtig uitzicht op een landschap dat werd gevormd in de nasleep van de romantische periode. De vaste collectie van het kasteel bevat eveneens veel voorwerpen uit de tijd van Bruegel. Het kasteel is gelegen in een park van ca. 50 hectare met een museumtuin die een overzicht biedt van vergeten groenten-, fruit- en snoeitechnieken. Het park ligt te midden van de glooiende heuvels van het Vlaamse Pajottenland, waarschijnlijk het meest 'Bruegeliaanse' landschap van allemaal. In de omgeving zijn meerdere Bruegelprojecten gelanceerd en wandel- en fietsroutes vormen een extra mogelijkheid. Bovendien is Gaasbeek slechts 13 km verwijderd van Brussel, de stad waar Bruegel woonde, werkte en stierf en waar verschillende van zijn originele werken te vinden zijn