De Sint Rochuskerk in Halle heeft een grondige restauratiebeurt gehad zowel wat betreft de buitenkant als de binnenkant. Er werd geopteerd om de kerk te valoriseren met andere bestemmingen en functies dan alleen liturgisch-kerkelijke of zuivere pastorale. In de toekomst zal de kerk steeds meer gebruikt worden voor andere profane bestemmingen. De heropening van de kerk is voorzien begin maart 2024.
Een bezoek aan het gerestaureerde interieur
De Bouw van de kerk
In 1924 werd beslist op St Rochus een nieuwe kerk te bouwen. De werken starten in 1926 en duurden tot 1928. De glasramen kwamen er in 1941 en 1950. Voor zijn tijd een vrij revolutionair bouwwerk : een skeletconstructie in beton met opvulmetselwerk in baksteen. Het geheel bepleisterd met gerolde keiencement. Het interbelluminterieur is ontworpen als ‘totaalarchitectuur’ met vloeren, faiencebekledingen, faiencealtaren, biechtstoelen, engelensculpturen, glasramen, enz. Spijtig genoeg is niet alles hiervan bewaard gebleven. Vooral de faiencebetegeling is merkwaardig en typerend voor de interbellum kerkenbouw. Het betreft tegels met metallische schakeringen en kleuren van groengrijs tot blauwturkoois en fluorescerend turkoois grijs. Iedere tegel is daardoor uniek en zeer exclusief. De ontbrekende of beschadigde tegels werden door de stedelijke kunstacademie hermaakt, na heel wat zoekwerk en testen. De engelen zijn van de Halse beeldhouwer Camille Colruyt, die eveneens zorgde voor het kunstsmeedwerk. De glasramen van zijkapellen, doopkapel en zijportaal zijn van de hand van de eveneens Halse kunstenaar Jef Colruyt
Het verval en de restauratie
De eerste tekenen van beschadiging en verval dateren van 1964. Sindsdien werden herhaaldelijk kleinere herstellingen uitgevoerd. De kerk werd in 1998 geklasseerd als monument. In 2004 heeft de stad het bouwheerschap voor de totale restauratie overgenomen. In 2016 startte fase 1 met de restauratie van de buitenzijde. De structuur van de toren werd aangepakt en de daken werden verstevigd. Het torenkruis werd teruggeplaatst. De buitenschil van het metselwerk werd vervangen. De dakdichting en de gevelafwerking werden volledig vernieuwd.
Eind 2021 begon fase 2 met de verbouwing van de kelder en de binnenwerken en het terugplaatsen van de glasramen, samen met de vernieuwing van de technische installaties. De glasramen zijn gerestaureerd in het atelier en beschermd achter een voorzetbeglazing.
Bedoeling was ook het later geplaatste verhoog vooraan in de kerk weg te nemen en het koor in zijn oorspronkelijke staat te herstellen. Dit zou ook een veel grotere en open ruimte gecreëerd hebben voor nevengebruik. Spijtig genoeg is vastgesteld dat bij het plaatsen van dat verhoog bijna de hele voer en de muren ernstig beschadigd werden en kon dit project niet doorgaan.
De faience betegeling en het binnenschrijnwerk werden volledig hersteld. De kerkvloer in polygrone cementegels werd gedeeltekijk hersteld en volledig gereinigd, evenals de biechtstoelen en de engelenfiguren. Naast de volledige vernieuwing van de schilderwerken, werden ook een muursjablonering in het doksaal en een plafondsjablonering in de doopkapel gereconstrueerd, wat aan het licht is gekomen tijdens de werken.
De overige lokalen in en onder de kerk werden gerenoveerd in functie van de nevenbestemmingen, met aandacht voor energiezuinige technieken
Het einde van de werken is voorzien eind 2023
Het participatietraject
Reeds van in het begin van de restauratie heeft de kerkfabriek en de parochie gekozen voor nevenbestemmingen van het kerkgebouw. Dat betekent dat, naast het liturgisch gebruik, ook andere activiteiten kunnen plaatsvinden en het gebouw dus opengesteld wordt voor de verenigingen en de hele wijkgemeenschap. Om daar wat lijn in te brengen hebben we samen met de stad een participatieproject opgestart.
Alle bewoners en verenigingen van St Rochus en ander geïnteresseerden konden zo hun mening geven over toekomstige bestemmingen. Het participatieproject werd begeleid door Parcum, een bureau gespecialiseerd in kerkelijk erfgoed. Het project liep van juli 2022 tot mei 2023 en was heel succesvol, met bijna 300 antwoorden en suggesties
Het eindrapport bevat een hele reeks mogelijke nevenbestemmingen op vlak van cultuur, sociaal ,onderwijs, stilteplekken, enz.
De visietekst
Op basis van het rapport van Parcum zijn de kerkfabriek en de zonepastoor aan de slag gegaan om een vistekst uit te werken dat ze nog verder overleggen met het stadbestuur met pistes voor het kerkelijk en het nevengebruik. In het kader hiervan werd al een Stuurgroep opgericht die deze visie in concrete voorstellen zal vertalen
Voorstellen van verenigingen of organisaties of initiateven die geïnteresseerd zijn in het gebruik van het gebouw zijn steeds zeer welkom. Iedereen die een voosrtel of een idee heeft voor de nevenbestemming dit kan melden op het mailadres parsintrochus@skynet.be of guy.van.belle4@telenet.be
De Sint Rochuskerk in een nieuwe maatschappelijke context
Tot nu toe werd de kerk bijna hoofdzakelijk gebruikt voor erediensten. In de kelder van de kerk waren ruimtes die gebruikt werden door verenigingen en pastorale werkgroepen. Ook deze ruimtes in de kelderverdieping zijn gerestaureerd en kunnen o.m. opnieuw aan het verenigingsleven ter beschikking gesteld worden. Deze lokalen kunnen ook door andere gebruikers, buiten de kerkelijke groepen, gebruikt worden.
In het nieuwe concept krijgt het kerkschip een veel bredere invulling. Het wordt letterlijk een ‘open ruimte’ waar allerlei initiatieven tijdelijk of permanent kunnen doorgaan. Occasioneel kan het kerkschip ook gebruikt worden voor kerkelijke vieringen waar een grote groep mensen wordt verwacht.
De kerk staat vrij centraal in de Sint Rochuswijk. Ze is gebouwd voor deze wijk en dat moet principieel ook zo blijven. De St. Rochuswijk is sinds haar oprichting en de bouw van de kerk erg veranderd. De bevolking is nu multicultureel en pluralistisch. De kerk kan gebruikt worden voor theater- en muziekvoorstellingen, als buurthuis waar bejaarden in de namiddag een kop koffie kunnen komen drinken, waar vormingsinitiatieven kunnen doorgaan, waar een voedselbank kan gevestigd worden.
Van louter kerk wordt dit gebouw nu ook een buurthuis, een gemeenschapshuis waar iedereen uit de wijk initiatieven kan organiseren, tijdelijk of permanent. Dit gebouw kan als een accommodatie om verbondenheid in de wijk te creëren, om mensen samen te brengen, om gemeenschap te stimuleren. Zo blijft de gemeenschapsvormende functie van het kerkgebouw gevrijwaard.
Door het eigen karakter dat de kerk, om historische redenen meedraagt, zijn er beperkingen van activiteiten die niet kunnen doorgaan in de kerk. Het gaaf om fuiven, grote dansfeesten en restaurantdagen of activiteiten die burenoverlast veroorzaken. De kerk kan ook niet gebruikt worden als aula voor burgerlijke uitvaarten en voor organisaties die een uitgesproken anti-christelijke propaganda of racistische trekken hebben.
Bij alle aanvragen zal, zeker in de beginfase, een beoordeling gebeuren. Het is dan de kerkfabriek, in samenspraak met de pastoor, die hierover een beslissing neemt.
Het kerkelijk gebruik van de Sint-Rochuskerk
De Sint Rochusparochie is opgegaan in een pastorale werking voor de hele stad Halle. Voor de hele stad Halle wordt er gestreefd naar een eenheid in beleid voor de verschillende domeinen van de pastoraal. Een aanzienlijk deel van de pastorale activiteiten die vroeger plaatselijk in de parochie gebeurde wordt nu opgenomen op stedelijk vlak. De vermindering aan draagkracht van de plaatselijke geloofsgemeenschap, de vergrijzing van de vrijwilligers en het gering aantal priesters heeft deze schaalvergroting sterk in de hand gewerkt.
De voormalige Sint Rochusparochie wordt nu een “plaatselijke gemeenschap”, waarvan de dragende kern de huidige zondagsgemeenschap is die bestaat uit een 40-tal mensen. Een groep dus die veel kleiner en zwakker geworden is dan enkele decennia geleden. De parochie verwacht niet meteen dat er opnieuw een breed gedragen katholieke geloofsgemeenschap zal ontstaan maar blijft de plaatselijke geloofsgemeenschap belangrijk vinden. De parochie vindt het belangrijk dat in elke wijk van de stad een voelbare aanwezigheid van de Kerk overeind gehouden wordt door plaatselijk een presentiepastoraal aan te bieden die minstens bestaat uit een zondagsviering in de plaatselijke wijk en ook plaatselijke groepen te ondersteunen die concreet dienstwerk leveren aan de mensen in nood (bvb Samana).
Welke gevolgen heeft dit voor het gebruik van de kerk ?
Het moet mogelijk blijven om elke zondag/ hoogdag in een afgescheiden deel rond het altaarpodium een eredienst te hebben. Alle andere activiteiten en initiatieven zullen daar moeten rekening mee houden. Alleen als de actieve groep pratikerenden zodanig zou verkleinen dat dit niet meer zinvol is zal deze functie vanzelf op te houden te bestaan.
Eventueel kunnen er in de week ook uitvaarten en huwelijken gebeuren voor zover dat niet interfereert met gemaakte afspraken en overeengekomen engagementen in de kerk. Er zal moeten rekening mee houden worden dat in sommige periodes voor uitvaarten en huwelijken zal moeten uitgeweken worden naar naburige kerken. Zeker voor uitvaarten zal dit gelden omdat die, per definitie, ‘last minute’ worden georganiseerd. Dit zal een verandering van gewoontes meebrengen.
Ook eventuele occasionele grotere kerkelijke vieringen zullen moeten rekening houden met een centrale en al voorafgaand opgemaakte agenda. M.a.w. in een kerk met nevenbestemmingen zullen we moeten leren werken met een agenda waar ook activiteiten van andere organisaties en initiatieven zijn opgenomen. Het zal dus wennen worden aan het idee dat de kerk niet altijd, per definitie, beschikbaar is voor erediensten.
De parochie wil e kerk ook occasioneel ter beschikking stellen van andere christelijke gemeenschappen uit Halle. Het moet dan gaan om christelijke gemeenschappen die aangesloten bij een koepelorganisatie en/of erkend door de Wereldraad der Kerken.