Familiale en kleinschalige landbouw ligt aan de basis van het mooie Pajotse landschap

Al eeuwen wordt er in het landschap van het Pajottenland aan landbouw gedaan. Niet onlogisch, de rijke leembodem zorgt voor mooie opbrengsten van gewassen. En in de weiden kan het vee genieten van het malse gras. Wat moet er in de toekomst met de Pajotse landbouw gebeuren? Er komen een aantal problemen af op de hedendaagse boeren. Voor onze weekendreeks rond toerisme, recreatie, vrije tijd en streekidentiteit in het Pajottenland, de Zennevallei en de Denderstreek gingen we naar de Hoeve Claeys-Van Volsem in de Luitenant Jacopsstraat in Lennik en hadden een babbel met landbouwer Joris Claeys.

Boeren van vader op zoon, het was en is eeuwenlang traditie in het Pajottenland. Zo ook bij de familie Claeys. Joris zag de landbouwwereld de voorbije decennia een hele metamorfose doormaken. De groeiende wereldbevolking, de modernisering en het klimaat zorgen voor uitdagingen, vandaag en de komende jaren. Oplossingen zijn niet met een vingerknip te bereiken. En toch ziet de moderne boer anno 2022 behalve twijfels ook mogelijkheden. 

Dag Joris, hoe is de situatie op de hoeve Claeys?

Joris Claeys: “We zijn tevreden dat de lente de voorbije week was komen aanwaaien. Het was ’s morgens nog frisjes, maar wel goed weer om het veld te bewerken. En zo zijn we weer vertrokken voor een jaar: aardappelen, tarwe, suikerbieten en maïs als gewassen. We hebben ook nog weiden voor onze 200 runderen en een aantal varkens. Je wordt landbouwer voor het terreinwerk, op het veld en op de boerderij. De laatste jaren is administratie ook een van de hoofdtaken geworden, dat kan niet meer anders.”

De landbouw in het Pajottenland is gekend voor de familiale landbouw. Is dat ook het verhaal van de familie Claeys?

“Ik ben mijn vader opgevolgd. Momenteel hebben we twee locaties, de boerderij bij mijn ouders thuis in Borchtlombeek en onze hoeve hier in Lennik. Toen mijn vader met pensioen ging, wilde hij het werk nog doen bij hem, maar de administratie moest ik wel overnemen. Hij vertelde me nadien dat dit zijn mooiste jaren zijn als boer, omdat hij van de ‘papierwinkel’ is verlost. Als je spreekt over opvolging in de familie, dan moet ik je vertellen dat onze twee zonen van rond de twintig hogere studies landbouw volgen. Ze hebben interesse in de boerenstiel, maar de toekomst brengt wel twijfels mee. Wat komt er op hen af?”

Joris Claeys:
"Er komen steeds meer nieuwe spelers hun plekje zoeken in het landschap en bijna altijd komen ze op de landbouwgronden terecht. De overheid wenst meer natuur en trekt er budget voor uit. Dan heb je nog de verpaarding, de vertuining en de verstedelijking.”

De niet-landbouwer denkt dan in de eerste plaats wellicht aan het klimaat. Door de klimaatsverandering en het stikstofarrest vraagt de overheid meer natuurlijke elementen in het landschap. Je hoort vanuit de landbouwsector dat een aantal stellingen van de overheid worden weerlegd. Hoe zie jij die problematiek?

“Laat ons beginnen bij de invulling van het landschap. Ik vermoed dat het merendeel van de natuurfanaten meestal van oordeel is dat je alleen bos en landschapselementen kan benoemen als natuur. Landbouw is ook natuur. En het samenspel van beide is het landschap. De Pajotse boeren hebben het Pajotse landschap gemaakt. Dankzij onze voorouders, en tot op de dag van vandaag, hebben we de stad en de industrie op afstand kunnen houden. Maar er komen steeds meer spelers die in dat landschap hun stukje grond willen innemen. Volgens de overheid en de groene beweging moet er meer natuur komen. Ze voeren de klimaatverandering en het stikstofarrest aan als redenen. Er rijzen toch vragen. Een aantal bedrijven moet stoppen door het stikstofarrest. Dit is op theoretische modellen gebaseerd. Wat geeft het in de realiteit? Als we de denkoefening voor het Pajottenland maken, dan vraag ik me af of er hier meer koeien in de weiden lopen dan vroeger. Op onze hoeve staan nu iets meer dan 200 koeien. Enkele decennia geleden waren er veel meer boeren die elk een aantal koeien hadden. Wij hadden er hier dertig. Misschien was er in elke straat een hoeve met nog twintig koeien, en daarnaast kleine landbouwers met minder dieren. Alles samen waren dat er ook 200 per straat of per wijk. Ik denk dat deze redenering voor het hele Pajottenland geldt. Als landbouwer moet je mee evolueren met de maatschappij en je bedrijf mee ontwikkelen. En daarbij heb je natuur nodig. Anders functioneert de landbouw ook niet.”

De landbouwsector staat nog voor andere problemen.

“Inderdaad, er komen steeds meer nieuwe spelers hun plekje zoeken en bijna altijd komen ze op de landbouwgronden terecht. De overheid wenst meer natuur en trekt er budget voor uit. Daarenboven zijn er kapitaalkrachtigen die op een aantal plaatsen in het Pajottenland gronden opkopen. Om bijvoorbeeld rond hun hoeve of woonst een grote eigendom te creëren. De eigenaars van die hoeven zijn niet altijd ‘pure’ landbouwers. En dan heb je nog de verpaarding, de vertuining en de verstedelijking. Alle beschikbare grond in onze regio is al ingenomen. Die nieuwkomers stuwen de prijzen omhoog. Voor de doorsnee landbouwer in onze streek wordt dat een probleem. Als boer moet je kunnen produceren. En daar heb je de nodige grond voor nodig. Als je die grond te duur moet aankopen, dan is het niet mogelijk om voldoende rendabiliteit te halen. Dat wordt dus een groot risico in de toekomst. Zo zijn er dus drempels voor onze twee zonen waar we nu al rekening mee moeten houden.”

Lees verder onder de foto.

Heeft de Pajotse landbouwer dan momenteel voldoende eigen grond om zijn bedrijf leefbaar en rendabel te houden?

“De familiale en gesloten bedrijven zijn momenteel de sterkte van de Pajotse landbouw. Het begint met voldoende eigen gronden en ik denk dat de meeste boeren die ook hebben. Die familiale bedrijven zijn kleinschalig en hebben verschillende teelten en vee op hun gronden. We moeten er over waken dat er voldoende productie per bedrijf of per streek is om interessant te blijven voor de verwerkende industrie, die meestal veraf gelegen is. Zo is een aantal jaar geleden de suikerbietteelt voor een stuk verdwenen in het Pajottenland. Anderzijds is het door die verschillende teelten op de akkers dat het Pajottenland nog het typische uitzicht en landschap heeft. Waardoor er hier veel wordt gewandeld en gefietst. We zien wel dat teelten die verdwijnen meestal worden vervangen door mais.” 

Verwacht je van de overheid een andere aanpak voor de grondproblematiek?

“Volgens mij heeft de overheid de opdracht om voldoende gronden te behouden voor voedselproductie. De tendens naar meer bebossing? Het is belangrijk om te kijken waar die bossen worden ingeplant. En bijkomend is er de huidige oorlogssituatie, wetende dat graan en tarwe vooral uit Oekraïne en Rusland komen. Zijn we niet te veel afhankelijk van de wereldmarkt? Aan bepaalde graanverwerkers wordt al gevraagd om hun bloem niet meer uit te voeren naar het buitenland.”

Momenteel wordt aan het masterplan voor Boerenlandschap Pajottenland geschreven. Zitten daar kansen in voor de landbouw?

“Het gaat om het masterplan voor het landschapspark, waar vanuit de overheid wordt gefocust om het toerisme te versterken. Als de recreatie en het toerisme kunnen inzetten op dit project, dan is dit ook dankzij de landbouw die het huidige landschap heeft gemaakt. Enkele weken geleden heeft de provincie het project voorgesteld aan de Pajotse boeren en we hebben daar onze bekommernissen geuit. We gaan met de landbouwers de denkoefening maken voor het masterplan. In het Pajottenland is de landbouwsector toch de belangrijkste actor in het buitengebied. Bij de indiening van de kandidatuur van Boerenlandschap Pajottenland hebben alle actoren erkend dat landbouw de belangrijkste speler op het terrein is. We gaan nu eerst een inventaris maken en dan onze doelstellingen bepalen. In de teksten van het masterplan voor Boerenlandschap Pajottenland moeten we als sector duidelijk maken wat we allemaal doen. We werken mee aan het milieu, het klimaat en het dierenwelzijn. Vele boeren beschikken over zonnepanelen en hebben graslanden in gebruik. We verkondigen dat te weinig, wegens tijdsgebrek. De overheid en de andere plattelandsactoren zullen de landbouwers alleen meekrijgen in een toekomstverhaal als er goeie afspraken komen in het masterplan. Het is al een goede stap dat een aantal actoren de benaming ‘Boerenlandschap Pajottenland’ als positief bekijken. Ik hoop dat we in het masterplan kunnen laten vastleggen dat de huidige landbouwgronden bewaard blijven voor de sector. Dat zou een mooi resultaat zijn.”

Joris Claeys:
“Natuur en landbouw hebben elk hun terrein waarin ze werken. Daarnaast zijn er bepaalde gebieden die we samen kunnen beheren. Het is best mogelijk om koeien te laten grazen in vochtige valleien en langs natte beemden. Hoe gaan die gronden in de toekomst zonder koeien evolueren?”

Hebben natuur en landbouw samen taken te vervullen in het Pajottenlandschap?

“Beide sectoren hebben elk hun terrein waarin ze werken. Daarnaast zijn er bepaalde gebieden, zoals vochtige valleien waar wilgen staan, die we samen kunnen beheren. Het is best mogelijk om koeien te laten grazen in die valleien en langs natte beemden. Volgens een aantal nota’s zorgen de koeien daar nu voor milieuproblemen. Hoe gaan die gronden in de toekomst zonder koeien evolueren? Vervuilt de landbouw meer dan vroeger? Ik denk dat niet. ”

Hoe ziet de landbouwsector het toerisme evolueren in het Pajottenland?

“Onze sector heeft geen nood aan veel toerisme. Zo is onder meer zwerfvuil een probleem. Dat komt niet alleen van toeristen, ook inwoners uit de regio gooien blikjes en verpakkingen weg tijdens hun wandeling of fietstocht. Veel Pajotten zijn daar verbolgen over. We staan als landbouwers niet alleen met die bemerking. We horen meerdere stemmen spreken over kwalitatief toerisme. Wellicht is er dan meer respect voor landbouw en natuur dan bij massatoerisme.  Mag ik het op een andere manier verwoorden?”

Natuurlijk.

“De landbouwers moeten in het landschap hun boterham verdienen. De andere sectoren verdienen hun boterham dankzij het landschap. Het fietsnetwerk passeert hier op onze straat. Net voorbij onze hoeve, in de richting van Eizeringen, stoppen in de zomer dagelijks fietsers om een panoramafoto te nemen. Je hebt er zicht op het open landbouwlandschap en op Strijtem en Kattem. Langs de andere zijde van de boerderij nemen ze bijna geen foto’s, daar heb je zicht op een bos.”

Hoe werkt de familie Claeys-Van Volsem anno 2022 op het eigen bedrijf?

“Door de evolutie van de laatste jaren in onze sector, zijn wij verplicht om te zoeken naar rendabele teelten. Bij het begin van de lockdown zijn we gestart met verkoop via een aardappelautomaat. Onze zonen hebben de omkadering gemaakt zodat de verkoopruimte er mooi bij staat. Mede door de goeie Pajotse leemgrond kunnen we kwaliteit produceren en dat waarderen de klanten. In andere streken van Vlaanderen benijden ze de Pajotse boeren voor die leembodem. (lacht even) Door de diversifiëring in de gewassen doen we aan wisselteelt en bekomen we een beter rendement op de velden. De familiale en kleinschalige landbouw zorgt er ook voor dat we een beperkt volume hebben. Hierdoor kunnen onze aardappelen niet naar de verwerkers. Maar alles raakt wel verkocht. De suikerbieten gaan naar twee fabrieken. Een aantal collega’s hadden een te beperkt volume suikerbieten en zijn overgeschakeld op maïs. Voor het vee zijn we lid van een coöperatie die het vlees verkoopt aan Colruyt. Het vlees wordt in eigen land verwerkt en geconsumeerd. Dat is toch ook een stukje korte keten. Voor een deel van de machines werken we samen met de machinering MARkvallei.”

Lees verder onder de foto.

Wat is het favoriete Pajotse plekje van Joris Claeys?

“Weet je, een deel van onze gronden liggen hier op een verhoogd plateau kort bij de hoeve. Ik geniet nog het meest van de streek als ik daar op mijn tractor het veld bewerk. Je ziet er Ninove en Brussel en je hebt er vergezichten over het landelijke Pajottenland. Dat is voor mij een favoriet plekje.”

Hebben jullie Pajotse producten in huis?

We halen appelen en peren bij ‘Een Mand Vol’, hier in de buurt. Ook onze dozen fruitsap van 5 liter komen van daar. En we hebben verschillende aardbeikwekers kortbij. Daar lopen we ook geregeld langs in het seizoen. Af en toe komt er ook eens een streekbiertje in huis.”

Wat wil je dit jaar beleven in het Pajottenland?

“Al jaren is het mijn bedoeling om naar de Dag van het Belgisch Trekpaard te gaan in Vollezele, en dan ook eens binnen te springen in het gelijknamige museum. Elk jaar was er wel iets waardoor dat niet lukte. Hopelijk lukt het wel in 2022.”

Lees meer over 'Toerisme en vrije tijd' op persinfo.org

 

 


Nieuws melden Adverteren op Persinfo?