Het is dit jaar precies 225 jaar geleden dat de Boerenkrijg zich afspeelde in onze streek. De Boerenkrijg ook wel Beloken of Besloten tijd geheten, was een opstand in 1798, tijdens de Franse Tijd, van de landelijke bevolking tegen het door de Fransen in de Zuidelijke Nederlanden gevestigde staatsgezag. De opstand vond zijn oorzaak in de misnoegdheid over de aantasting van aloude gewoontes, rechten en voorrechten, in het bijzonder over de antigodsdienstige politiek en de plundering van het land.
Video volgt
De wet van 5 september 1798 op de algemene dienstplicht was de druppel die de emmer deed overlopen. De opstandelingen hadden als leuze ‘Voor Outer en Heerd’ (‘voor altaar en haard’ dus voor ‘Kerk en gezin’) en werden door de Fransen ‘brigands’ (struikrovers) genoemd. De repressie door het Franse regime was bijzonder hard. Eind 1798 was het verzet al over zijn hoogtepunt heen, hoewel het op sommige plaatsen nog tot 1799 werd voortgezet. De opstand was in feite al na twee maanden met geweld de kop ingedrukt. De Zuid-Nederlandse boerenopstand uit 1798 kende belangrijke gevolgen voor heel Vlaanderen, zoals het beperken van de godsdienstvrijheid en het sluiten van kloosters en kerken, de zogenaamde ‘bloedwet’.
Vlaamse jongens werden verplicht te vechten voor het Franse leger. De Franse bezetting leidde tot ergernis, frustratie en woede bij de Vlaamse bevolking. Het waren vooral de boerenjongens die in opstand kwamen en de wapens opnamen tegen het Franse leger.
De Boerenkrijg speelde een specifieke rol in Herne.
Op 27 oktober 1798, tijdens een korte, maar hevige slag sneuvelde de aanvoerder van de Brigands, Jan Baptist Eeckhoudt ( aanvankelijk pachter en later ook schepen van Herne) aan het Kartuizerklooster samen met nog driehonderdtal jonge boeren uit Herne en omgeving. Op zaterdag 14 oktober en zondag 15 oktober werd dit bloederig treffen in Herne uitgebreid herdacht.
Ondanks het frissere maar gelukkig droog weer was zaterdagavond een honderdtal mensen afgezakt om de academische zitting in de Sint Petrus en Pauluskerk in Herne bij te wonen
Liesbeth Vandormael, de initiatiefneemster, nam vooraf het woord. Ze verwelkomde het koor Gaudicanto uit Grimminge die deze zitting opluisterde en de sprekers Dr. historicus Herman Vandormael, Oud-schepen Urbain Deblander en Matthias Leyssens, master-student geschiedenis en aan Mevr. Diane Geerts van de Heemkundige Kring van Overmere, waarbij men na de academische zitting het boek ‘boerenkrijg’, ‘opstand’, ‘mythe’, ‘herdenking’ kon aankopen”… (beluister verder de video).
Gaudicanto
De naam van het koor Gaudicanto staat voor “Vreugde door zingen”. En die vreugde gaat ver, en dat reeds 44 jaar. Een enthousiaste muzikale groep van ongeveer vijftig jonge en minder jonge vrouwen en mannen onder begeleiding van dirigent Marc Gerain. Marc doceert piano aan vier academies, maakte van het begeleiden van zangers en instrumenten zijn stokpaardje en zingt zelf freelance bij het Vlaams Radiokoor. Het koor Gaudicanto brachten een vijftal liederen ‘voor Outer en Heerd’, …
Liesbeth Vandormael bracht ‘ De pletterik’ van onze poëet Maurits van Liedekerke uit Herne. Vervolgens, na een muzikaal intermezzo van het koor, verwelkomde Sandra Dero, schepen van Cultuur Herne de aanwezigen. Herman Vandormael, doctor in de geschiedenis K.U. Leuven nam het woord en vertelde over de Boerenkrijg … en het vervolg. ….
Oud-schepen van Cultuur Urbain Deblander sprak over de boerenkrijg die zich in Herne afspeelde en student geschiedenis Mathias Leyssens vertelde over de gevolgen door de boerenkrijg.
Burgemeester Kris Poelaert had ook een dankwoord: “Een goede burgemeester hoort alles te weten over zijn gemeente. Wel, ik beken, ik wist het…. , niet allemaal”. Hij gaf toe dat hij terug iets had bijgeleerd. Hij dankte initiatiefneemster Liesbeth Vandormael die zich uren en dagen vrijwillig inzet voor talrijke evenementen die ze op poten zet evenals alle andere medewerkers.
Deze academische zitting werd gecombineerd met een kleine maar boeiende expo met artefacten die ook op zondag nog te bezichtigen waren.
Liesbeth vertelde op het einde van de academische zitting nog een verhaal over ‘Hoe een boom voor vrijheid zorgt’, waarna vervolgens een 50-tal wandelaars met een fakkel in de hand onder getrommel en begeleiding door Petra Condijts, Daphne Cornet en Guido Cornet van ‘t Muziek Herne via de kerk naar het beruchte Kartuizerklooster en de Landschapskubus ‘Pieter’ afzakte om daar een vrijheidsboom te planten.
Burgemeester Kris Poelaert kreeg de eer de wortels van de vrijheidsboom met aarde toe te dekken en bedankte de eigenaar van de grond André Nerinckx dat deze symbolische vredesboom naast de landschapskubus Pieter mocht geplant worden.
Vervolgens begaf iedereen zich naar het kaatsplein om samen het glas te heffen. Het bekende Kartuizerbier kon men er dan ook proeven of een lekker kopje soep om je op te warmen.
Zondagmorgen werd gestart met een eucharistieviering in de Sint-Petrus-en-Pauluskerk, die opgeluisterd werd door het Legatokoor uit Herne, begeleid door dirigent Viviane Grisez. Een kleine 40-tal gelovigen kwam deze speciale viering bijwonen. Na het intredelied ‘All things bright and beautiful’ verwelkomde E.H. Kris Meskens de aanwezigen.
Het Legatokoor brachten nog volgende liedjes:
- Kyrie: San Lorenzo
- Gloria: Gloria van Lourdes
- Antwoordzang: God van alle leven
- Acclamatie: Laudate omnes gentes
- Sanctus: San Lorenzo
- Agnus Dei: San Lorenzo
Na de communie:
Voor Outer en Heerd:
Geen roekeloze wagers.
Stil volk dat zich beraadt,
Aleer het zijn belagers Manhaft te lijve gaat.
Zij wisten wat zij wilde. Toen zij tot stout verweer.
De piek of zeis optilden of grepen naar ‘t geweer.
VOOR VRIJHEID EN RECHT ONGEKNECHT, ONVERWEERD VOOR OUTER EN HEERD …
Hernenaren Dero, Wielant en Van Eeckhout bevochten onverweerd, Met wisselende kansen, de vijand van hun heerd. Zij kampten koen als leeuwen en werden z’ overmand,
Hun namen staan voor eeuwen in ‘t hart van ‘t volk gebrand.
VOOR VRIJHEID EN RECHT ONGEKNECHT, ONVERWEERD VOOR OUTER EN HEERD.
Het lied ‘Voor Outer en Heerd’ werd in het interbellum geschreven door de Kempische dichter Jozef Simons (1888–1948) en getoonzet door Armand Preud'homme (1904–1986). Het lied herdenkt de Boerenkrijg (1798) en wordt veelvuldig op cantussen gezongen als studentenlied.
Tot in de namiddag herleefde de Boerenkrijg met beschietingen en ontploffingen op het Kaatsplein. Menig Hernenaar en uit de buurtgemeenten kwam afgezakt om dit bloederig treffen mee te herdenken en te herbeleven.
Deze herdenking kwam tot stand door initiatiefneemster Liesbeth Vandormael uit Sint-Pieters-Kapelle met de medewerking van Tineke Moonens, cultuurbeleidsverantwoordelijke en de gemeente Herne.
Foto’s en video: ©Chris Noerens