Onder de titel ‘Voor u uitgespit’ gaan we bij Persinfo een aantal kwesties uit de regio van naderbij bekijken. Voor u gaan we op onderzoek naar het ‘wat en hoe’ van thema’s die de regio bezig houden. We starten met het Boerenlandschap Pajottenland.
Begin 2022 maakte de Vlaamse Overheid de regio’s bekend die een masterplan en actieplan mochten schrijven om te hengelen naar een definitieve goedkeuring als Nationaal Park of Landschapspark. Het Boerenlandschap Pajottenland is een van de zeven projecten op de lijst voor een mogelijk Landschapspark. Met vereende krachten werd aan de plannen gewerkt en geschreven. Voor de eerste maal vonden alle landschapspartners mekaar in de opbouw van dit toekomstverhaal. Het is een kans om uitdagingen zoals klimaat, bodemvruchtbaarheid, duurzame landbouw, biodiversiteit en leefbaarheid via samenwerking tussen partners aan te pakken. Vooral voor landbouw en natuur was dit geen eenvoudige opgave. Boerenbond en een aantal lokale landbouwers zaten mee aan tafel. Boerenbond kwam mee tot een vergelijk en er werden gezamenlijke akkoorden bereikt voor het master- en actieplan. De Pajotse landbouwers zagen hun +20-plan niet gerealiseerd en ze haken af. Bij goedkeuring door Vlaanderen komen er jaarlijks structurele subsidies naar de regio om de gebiedswerking te versterken en een parkbureau fungeert dan als hefboom om bijkomende subsidies en investeringsmiddelen aan te trekken. Zeven gemeenten zijn betrokken. Gemeenteraden moeten de in te dienen plannen ook goedkeuren. Dilbeek, Sint-Pieters-Leeuw en Roosdaal geven hun fiat. Galmaarden keurde het Landschapspark niet goed en Herne haalde het punt van de agenda. Gooik en Lennik plaatsten het (nog) niet op de gemeenteraadsagenda. Indiendatum: 31 mei 2023.
In de zeven gemeenten die zich engageerden voor het indienen van de kandidatuurstelling voor het Landschapspark Boerenlandschap Pajottenland waren de voorbije dagen al verschillende reacties te horen. Omdat uitgerekend de twee gemeenten, met het meest open landschap van die zeven gemeenten de boot afhouden. Galmaarden gaf geen goedkeuring en Herne voerde het punt af van de gemeenteraadsagenda.
Volgens de eerste berichten uit Herne en Galmaarden, maar ook uit Gooik, ziet de landbouwsector geen heil in het Landschapspark. De sector heeft al een tijd geen vertrouwen meer in de Vlaamse Overheid en dit weerspiegelt zich ook in dit dossier. Al wordt vanuit de drie gemeenten geopperd dat de opgemaakte plannen potentieel hebben voor de toekomst, ook voor de Pajotse landbouwsector.
Nochtans hadden alle streekpartners mekaar gevonden tijdens de voorbereiding, de overlegrondes en bij de opmaak van de teksten. De Vlaamse Overheid stelde financiën ter beschikking om de definitieve plannen voor de Nationale Parken en de Landschapsparken op te maken, zo ook voor Boerenlandschap Pajottenland. De provincie engageerde zich eveneens en nam de trekkersrol op zich via de dienst ruimte. Schoven mee aan tafel: Toerisme Vlaams-Brabant, Boerenbond, de erfgoedwerking Zender, Leader Pajottenland+, Regionaal Landschap Pajottenland & Zennevallei en Agentschap Natuur en Bos, dienst landbouw van de provincie, de Ambassadeurs van het Pajottenland, Natuurpunt Pajottenland en nog enkele andere organisaties.
Er waren infomomenten voor de inwoners, er was terugkoppeling met het burgemeestersoverleg, met schepencolleges en adviesraden. De sectoren landbouw, met twee afgevaardigden vanuit de Boerenbond, en natuur vonden een vergelijk voor een aantal doelstellingen voor de toekomst van het Pajottenland. Om de landbouw duidelijk te maken dat ze een belangrijke rol in de regio hebben, werd bewust voor de titel ‘Boerenlandschap Pajottenland’ gekozen. Nergens in Vlaanderen werd landbouw zo expliciet bij overlegrondes voor een Landschapspark betrokken als in het Pajottenland.
Landschapspark levert structurele werkingsmiddelen op
Waarom wil de Pajottenlandse landbouwsector dan niet verder meegaan in het verhaal? De landbouwadviesraden kantten zich tegen het Landschapspark. Wegens gebrek aan vertrouwen in de Vlaamse en Europese Overheid? Dat zijn de eerste stellingnames die circuleren. Nochtans communiceerde de Vlaamse Regering dat de concepten Landschapspark en Nationale Parken los staan van andere beleidsdomeinen en thema’s, zoals het stikstofbeleid, omgevingsbeleid of regelgeving voor kwetsbare gebieden, om er enkele te noemen. Elk onderwerp blijft behandeld op het al bestaande beleidsniveau. Wat zijn dan, volgens de landbouwers, de concrete punten waarom ze niet meestappen in dit toekomstverhaal? Op welke concrete punten houden Galmaarden en Herne op de gemeenteraad de boot af? Alleen door het wantrouwen van de boeren? Met een aantal positieve punten willen ze verder. Zal dit nog nut hebben voor het Landschapspark met indiendatum op 31 mei 2023? Voor zover wij konden achterhalen spreekt Vlaanderen momenteel niet over een nieuwe of tweede ronde.
Het is nodig om de bezorgdheden van de Pajotse landbouw te aanhoren, en die punten zoveel mogelijk mee te nemen in de toekomstplanning van de regio. Landbouw is niet voor niets een verankerde sector die haar plaats heeft in het Pajottenland. En die plaats ook moet hebben in de toekomst. Plattelandseconomie is echter meer dan landbouw. En landbouw is nog opgesplitst in deelsectoren. De bulkproducenten, van maïs bijvoorbeeld, hebben andere doelen en verdienmodellen dan een korte ketenlandbouwer, zoals bijvoorbeeld een kaasproducent. De vraag is of binnen de landbouwsector deze deelsectoren voldoende naast mekaar zijn gelegd? Hebben de deelsectoren met mekaar overlegd en de voor- en nadelen besproken? En is er voldoende afgewogen of de aangehaalde bezorgdheden uit de landbouw opwegen tegen de kansen die andere plattelandssectoren nu worden ontnomen? Is er naar een gulden middenweg gezocht?
Nota voor landbouwers vanuit Vlaamse Regering
De Vlaamse Overheid weet dat de landbouwsector ongerust is en deelt in een recente nota aan de betrokken regio’s dan ook mee dat een Landschapspark extra kansen biedt voor landbouwverbreding, toekomstgerichte landbouwontwikkeling met mogelijkheden voor duurzame verdienmodellen, inkomsten uit landschaps- en natuurbeheer, streekeigen focus op meer voedselproductie, streekproducten, hoevetoerisme en korte keten landbouw.
Ook aan de bevoegdheden, opdrachten en autonomie van de gemeentebesturen wordt niet geraakt. Dit wordt verankerd in het decreet van de Nationale Parken en Landschapsparken. Het is wel spijtig dat de Vlaamse Regering pas op 31 maart 2023 dit decreet goedkeurde. Het uitvoeringsdecreet is door de Vlaamse Ministerraad pas op 28 april 2023 goedgekeurd. Een snellere beslissing had meer klaarheid geboden. Zou dat de gemeentebesturen met bezwaren misschien op andere gedachten hebben kunnen brengen? In andere regio’s, waar master- en actieplan voor het Landschapspark wel worden ingediend, hebben gemeentebesturen hun goedkeuring gegeven, met de mededeling dat ze hun goedkeuring kunnen herroepen indien het uitvoeringsbesluit niet voldoet aan hun wensen en bezorgdheden.
Ondernemersorganisaties reageren
Intussen verstuurden Boerenbond, VOKA en Unizo Vlaams-Brabant een persbericht waarin ze zeggen ‘bezorgd te zijn over het nieuw Parkendecreet’ en de gevolgen die Boerenlandschap Pajottenland zou hebben over de rechtszekerheid en de toekomstmogelijkheden voor Vlaams-Brabantse ondernemingen. Volgens de drie actoren hebben Vlaamse adviesraden en de Raad van State bezorgdheden geuit over het ontwerp van het Vlaamse Parkendecreet. De drie organisaties zijn van oordeel dat er weinig inspraak en participatie was voor de lokale bevolking en de ondernemers. Het persbericht is verstuurd een dag voor de publicatie van het uitvoeringsbesluit voor het Parkendecreet van de Vlaamse Regering. Ze vragen om de deadline van 31 mei uit te stellen zodat de impact op de ondernemingen in kaart kan worden gebracht.
Landschapspark en Leader
Eigenlijk zijn een groot deel van de doelstellingen van het Landschapspark en die van een Leaderwerking, die in het Pajottenland al bestaat sedert 2002, zeer nauw met mekaar verbonden. Beide concepten bieden mogelijkheden en kansen aan een streek om via het stimuleren van samenwerkingsverbanden, die van onder uit werk maken van verschillende Vlaamse beleidsdoelstellingen (voor het Landschapspark – en bijkomend Europese doelstellingen voor Leader). Dit gebeurt in beide gevallen via de bottom up-werking.
De opmaak van het master- en actieplan voor het Landschapspark, en de opmaak van de lokale ontwikkelingsstrategie voor Leader, handelen beide in grote lijnen over dezelfde thema’s en sectoren. Voor het Pajottenland is het verschil dat de gemeente Dilbeek geen deel uitmaakt van het Leadergebied, en dat voor Sint-Pieters-Leeuw alleen Oudenaken, Sint-Laureins-Berchem en Vlezenbeek zijn betrokken. Als de streek het niet eens raakt over toekomstprincipes voor een Landschapspark, is het dan nuttig om nog een Leaderwerking te hebben? Waar vele van dezelfde thema’s aan bod komen?
Bekijken we nog even de beslissingen van de gemeenten. Dilbeek en Sint-Pieters-Leeuw stemmen voor. Roosdaal, met CD&V-meerderheid, ook. De CD&V-meerderheid in Galmaarden stemt tegen en Herne voert het punt af van de gemeenteraadsagenda. De CD&V-meerderheid in Gooik plaatste het nog niet op de gemeenteraadsagenda, net als Lennik, met ook CD&V in het schepencollege. Vanuit meerdere hoeken horen we geluiden zoals: ‘Wordt samenwerking tussen de partners wel gewaardeerd door de gemeenten die het Landschapspark niet goedkeuren of niet op de agenda hebben geplaatst of afvoerden?’
Worden het Pajottenland, de regionale plattelandseconomie en de bevolking hier nieuwe kansen voor de groei van de streek ontnomen?
De komende dagen brengen we u de standpunten van gemeentebesturen en een aantal betrokken partners van de opgemaakte dossiers van het Landschapspark Boerenlandschap Pajottenland, en nog een aantal andere reacties uit de regio.
Zie ook Extra pagina: ‘Voor u uitgespit’ Landschapspark Boerenlandschap