DILBEEK – GOOIK – HALLE - De provincie Vlaams-Brabant keurde een totaal bedrag van 316.667,67 euro goed voor subsidies aan 25 bijzondere natuurbeschermingsprojecten van vier natuurverenigingen. De natuurgebieden zijn onder meer gelegen in Dilbeek, Gooik en Halle.
'De bijzondere natuurbeschermingsprojecten kregen onze steun omdat ze zorgen voor een duidelijke meerwaarde voor de biodiversiteit, zegt Luc Robijns, gedeputeerde voor milieu en duurzaamheid. 'Het gaat om natuurstudie en soortbescherming, natuureducatie en sensibilisatie en natuurinrichting'.
Overzicht van de goedgekeurde bijzondere natuurbeschermingsprojecten: in onze regio
Natuurpunt beheer vzw: Deze organisatie krijgt 111.245,78 euro voor het beheer van zestien natuurgebieden, in Aarschot, Boutersem, Dilbeek, Geetbets, Gooik, Haacht, Halle, Kampenhout, Keerbergen, Lubbeek en Overijse.
Natuurpunt Studie vzw: Deze organisatie ontvangt 87.611,91 euro subsidies voor 6 projecten. Drie projecten voeren onderzoek naar bijen. Andere projecten onderzoeken vleermuizen op (kerk)zolders en oude bosrelicten in Vlaams-Brabant. Ten slotte volgen ze het voorkomen op van de provinciale prioritaire plantensoorten en koesterburen.
Natuurgebied Kesterheide, Gooik: bijzondere openstelling
• De Kesterheide in Gooik is een pas verworven gebied in het hart van het Pajottenland, tot nu toe het decor van een motorcrosswedstrijd met Europese faam. Het is altijd de bedoeling geweest van Natuurpunt dit gebied na aankoop open te stellen voor de gemeenschap, zachte recreatie met maximaal respect voor de natuur.
• Bovendien bevindt het educatief centrum Paddenbroek zich vlakbij, waar elk jaar duizenden leerlingen genieten van een natuureducatieve dag. Het educatief centrum en de wandeltrajecten zijn tevens toegankelijk in het weekend.
• Natuurpunt en haar afdeling Pajottenland wil samen met de provincie Vlaams-Brabant een openstelling van het natuurgebied Kesterheide realiseren die verder gaat dan het uitstippelen van een wandeltraject en het plaatsen van infoborden.
• Naast een ‘gewoon’ wandeltraject met infoborden wordt er een aparte route uitgewerkt die het bezoek avontuurlijker en aantrekkelijker zal maken voor scholen en gezinnen met kinderen.
Dit speelse traject wordt gedragen door een educatief wandelboekje waar de Boeboeks de vertellers zijn. In dit boekje komen de typische soorten (de koesterburen) en de rijke historie van het gebied ruimschoots aan bod.
• Omdat dit project ‘openstelling met speelse elementen’ een nieuw gegeven is voor Natuurpunt beschouwt men dit als een testcase en voorbeeld voor andere ‘speelse’ openstellingen van natuurgebieden in Vlaanderen.
• De volgende acties worden voorzien:
Aanleg Koesterburenpad (8 infoborden + 1 onthaalbord aan Paddenbroek en gebiedsfolder);
Aanleg avontuurlijke ontdekkingsroute (evenwichtsbalk, klimtouw,…), ondersteund door een Boeboeksboekje of Schattenkaart en een educatief rugzakje;
Aankleding Educatief Centrum Paddenbroek met banners, infopanelen,…;
De officiële opening is voorzien op 15 september 2013 met een feestelijk trefmoment.
Natuurgebied Maasdalbos, Halle: herstel heischraal grasland + mesofiel bos
• Natuurpunt beheert ca. 12 ha van het Maasdalbos in Halle.
• De belangrijkste doelstellingen voor dit gebied zijn het ontwikkelen en versterken van een structuurrijk oud bos met een natuurlijke soortensamenstelling, het ontwikkelen van schrale grasland- en heischrale vegetaties en het behoud (en landschapsherstel) van de voormalige zandgroeven.
• Het eerste deel van dit project bestaat uit het omvormen van een klein deel van de zone waarin heischrale vegetaties kunnen ontwikkeld worden (kappen Corsicaanse den en Japanse lork).
• Een tweede actie omvat het terugdringen van agressief uitbreidende exoten (Japanse duizendknoop, sneeuwbes, laurierkers), die de natuurlijke bosontwikkeling verhinderen. Deze exoten worden vervangen door een inheemse struiklaag, zodat dit een beter habitat wordt voor boommarter.
Natuurgebied Thaborberg, Dilbeek: mensen met een beperking in contact brengen met natuur
• De Thaborberg is nog een ongerept stukje natuur aan de rand van Brussel.
• Gevlekte orchis, eenbes en tongvaren zijn enkele opmerkelijke soorten.
• Ook een aantal koesterburen van de gemeente Dilbeek hebben hier potenties om voor te komen. Zo werd de eikelmuis al waargenomen in de oude boomgaard waar recent enkele nieuwe fruitbomen zijn toegevoegd. De bosrand langs de weide boven op de berg heeft ook heel wat mogelijkheden voor sleedoornpage en laatvlieger.
• Het voorliggende natuurproject in het natuurgebied Thaborberg richt zich specifiek op openstelling van het gebied voor mensen met een beperking en op de opwaardering van het educatieve aspect, specifiek in relatie met de gemeentelijke koestersoorten voor Dilbeek.
• Het project wordt uitgevoerd ism. vzw Klim, beheerder van het verzorgingshuis Michielsheem dat aan het natuurgebied grenst (zorg op maat voor mensen met een mentale handicap in een woonvorm waarin deze mensen zich veilig en geborgen kunnen voelen).
Concrete uitwerking
• Gezien de doelgroep voornamelijk aan passieve natuurbeleving doet, volstaat het de toegankelijkheid te verbeteren door de aanleg van aangepaste paden en een rustvoorziening.
• De plannen omvatten de aanleg van ca. 410 meter verhard pad (coprogekeurd mengpuin) vanaf de parking van het Michielsheem tot aan het centrale grasland bovenaan op de Thaborberg.
Dit pad dient geschikt te zijn voor rolstoelen, gezien het merendeel van de bewoners van Michielsheem zich niet op eigen kracht kan voortbewegen.
• Aan het centrale grasland wordt een rustvoorziening uitgebouwd met een rustbank. Deze constructie dient tevens als drager voor een infopaneel over het gebied.
• De Thaborberg wordt de komende jaren ook natuureducatief verder uitgebouwd en zo aantrekkelijk gemaakt voor kinderen, die in klas- of verenigingsverband van de natuur willen
komen proeven. De koesterburen zullen een prominente plaats op de borden innemen.
• Het toegankelijk maken van een waardevol natuurgebied voor personen met een verstandelijke of lichamelijke beperking is uiteraard een zeer waardevol project met een belangrijke maatschappelijke invalshoek, maar het voorliggende natuurproject van Natuurpunt Beheer komt slechts gedeeltelijk in aanmerking voor provinciale subsidie. De aanleg van een verhard pad van meer den 410 m behoort immers niet tot de doelstellingen van het provinciaal subsidieregelement voor bijzondere natuurbeschermingsprojecten (te weinig meerwaarde voor de biodiversiteit).
• De aanleg van een rustvoorziening met drager voor een infopaneel over het gebied komt wel volledig in aanmerking voor subsidie (educatieve en sensibiliserende waarde).
Natuurpunt Studie vzw
-Aanzet tot onderzoek PPS-soorten wilde bijen in de provincie Vlaams-Brabant (verkennend onderzoek in bloemrijke graslanden en ruigten)
• In tegenstelling tot het onderzoek naar de honingbij en naar andere meer ‘populaire’ insectengroepen, is de kennis over onze wilde bijen nog vrij beperkt. Dat heeft onder meer te maken met het feit dat determinatie van een aanzienlijk aantal soorten niet evident is en veel ervaring vereist. Nochtans is kennis over verspreiding en ecologie van soorten essentieel voor een goede bescherming.
• De lijst van PPS-soorten in Vlaams-Brabant, waar ook de ‘Koesterburen’ uit afgeleid worden, bevat tot op heden geen enkele wilde bij. Wel loop er momenteel een uitgebreid verspreidings-onderzoek naar de knautiabij in de provincie (BNBP 2012-2013 van NP Studie).
• Wilde bijen hebben hoge habitatvereisten. Ze hebben nood aan geschikte nestplaatsen, specifiek nestmateriaal, nectarplanten als voedselbron voor de adulte bijen en geschikt stuifmeel als voornaamste voedselbron voor de larven. Door hun hoge eisen zijn het uitstekende bio-indicatoren die veranderingen in habitatkwaliteit kunnen aantonen.
• In dit project wordt de focus gelegd op bloemrijke droge graslanden enerzijds en bloemrijke natte ruigten anderzijds. Beide biotopen zijn sterk bedreigd en de gespecialiseerde bijenfauna dreigt hierdoor ook onherroepelijk te verdwijnen.
• Doelstellingen van het project zijn:
Meer kennis verzamelen over de verspreiding van wilde bijen in Vlaams-Brabant;
Opstart afbakening van PPS-soorten voor wilde bijen in Vlaams-Brabant;
Draagvlakverbreding (o.a. door betrekken en ondersteunen van vrijwilligers).
Knautiabij in de provincie Vlaams-Brabant (vervolgproject) – opvolging beheer en monitoring van een aantal populaties
• Momenteel wordt door Natuurpunt studie gewerkt aan de volledige inventarisatie van de populaties van de knautiabij in de provincie Vlaams-Brabant. (BNBP 2012-2013). Het voorliggend studieproject betreft een klein vervolgproject.
• Doelstellingen van het project zijn:
Opvolging van de beheermaatregelen die voorgesteld zijn in BNBP 2012-2013 natuurbeschermingsproject ‘Knautiabij in de provincie Vlaams-Brabant – Stand van zaken en kansen voor een zeldzame bijensoort’. Hierbij wordt o.a. het uit te voeren beheer op terrein toegelicht aan de verantwoordelijken voor het beheer van de locaties waar beemdkroon en knautiabij voorkomt (contacten met de regionale landschappen, milieu- en groendiensten, Infrabel, beheerteams van Natuurpunt,…
Monitoring van enkele populaties beemdkroon en knautiabij in de provincie Vlaams-Brabant, waarbij alle gegevens op kaart worden uitgezet (Gis-programma).
Vleermuizen op (kerk)zolders in Vlaams-Brabant – onderzoek naar voorkomen en potenties, met adviezen voor beheer van historische gebouwen en omliggende landschappen
• In 2011 en 2012 onderzochten Natuurpunt Studie en de Vleermuizenwerkgroep 20 park- en bosgebieden op hun vleermuizenfauna (BNBP 2011-2012). Dit leverde een schat aan nieuwe gegevens op van 13 vleermuissoorten, waarbij er belangrijke ontdekkingen zijn gedaan met betrekking tot vier zeldzame soorten: bosvleermuis, grijze grootoorvleermuis, Brandts vleermuis en ingekorven vleermuis.
• Momenteel loopt er een bescheiden vervolgonderzoek (BNBP 2012-2013), waarbij er voor 2 zeer zeldzame en amper met detector waarneembare soorten (Bechsteins en vale vleermuis) gericht gezocht wordt in de omgeving van de historische vindplaatsen en op andere kansrijke plaatsen. Hierbij worden andere onderzoekstechnieken gebruikt die op deze soorten specifieker van toepassing zijn (mistnetonderzoek met radiotracking, zolderonderzoek en zwermonderzoek).
• Voorliggend project voorstel wenst enerzijds verder te bouwen op een aantal inzichten van het afgeronde onderzoek en anderzijds zal er tegelijkertijd een nieuwe focus gelegd worden.
• Doelstellingen van het project zijn:
Het nagaan van het voorkomen van zomerkolonies van diverse soorten vleermuizen op grote zolders van kerken, kastelen, boerderijen en abdijen in Vlaams-Brabant;
Het nagaan van de aanwezigheid van (kolonies van) boombewonende vleermuizen in grote particuliere (kasteel)domeinen;
Verkennend onderzoek naar verbindingsgebieden voor vleermuizen;
Het formuleren van gerichte beschermingsmaatregelen. Er wordt opgelijst met welke ingrepen de zomerverblijfplaatsen (zolders) (meer) geschikt kunnen worden gemaakt of welke beheermaatregelen voor bossen of verbindingsgebieden in de directe omgeving relevant zijn;
Draagvlakverbreding (o.a. ook via provinciale koesterburencampagne) en capaciteitsopbouw (vergroten van de groep vrijwilligers + specifieke opleiding).
Opvullen van kennisknelpunten PPS voor oude bosrelicten in Vlaams-Brabant
• Heden ten dage zijn bossen, zoals in de rest van Vlaanderen trouwens, schaars in Vlaams-Brabant. Van het uitgestrekte Kolenwoud, dat eens heel Midden-België bedekte, blijven er nu nog slechts snippers over, verspreid over de provincie. De grotere restanten, zoals het Zoniënwoud, het Meerdaalwoud, Heverleebos en Hallerbos zijn populair bij wandelaars en natuurliefhebbers en worden dan ook vaak bezocht. De kleinere bosfragmenten zijn echter vaak in handen van privé-eigenaars en worden bijgevolg minder bezocht waardoor er ook minder over geweten is.
• Toch bevatten deze kleine fragmenten vaak nog een oude boskern met daaraan gekoppelde waardevolle bosflora die deze ouderdom typeert. Helaas blijft de kennis over deze waardevolle bosfragmenten vaak beperkt tot de bijbehorende flora. De provinciale bijzondere natuurbeschermingsprojecten in kader van de paddenstoelenatlas brachten daar voor een deel verandering in, uiteraard enkel voor de groep van de fungi.
• Toch blijft de vraag of deze bosfragmenten na jaren van isolatie ook nog waardevolle fauna herbergen die gebonden is aan oud bos. Met het voorliggende project wil Natuurpunt Studie een antwoord geven op deze vraag.
• Doelstellingen van het project zijn:
uitbreiden van kennis van bosrelicten door gebiedsgerichte inventarisatie (in 6 oude bosrelicten);
invullen specifieke kennisknelpunten door soortgerichte inventarisaties (loopkevers, nachtvlinders, bijen en overige ongewervelden);
het stimuleren en enthousiasmeren van het vrijwilligersweefsel i.v.m. inventarisatie en monitoring van waardevolle oude bosrelicten.
Opvolging Provinciale Prioritaire plantensoorten en koesterburen
• In kader van het project ‘Actualisatie Provinciale Prioritaire plantensoorten en aanzet voor de hotspotkaart van de bedreigde plantensoorten in Vlaams-Brabant’ werden heel wat oude en nieuwe gegevens van ‘prioritaire plantensoorten’ toegevoegd aan de databank.
• In totaal gaan 54 soorten achteruit en zijn er slechts 9 soorten die toenemen. Opvallend is dat er veel nieuwe vindplaatsen zijn, maar dat de soorten zelden nog op de oude vindplaatsen worden gemeld. Er zijn heel wat historische vindplaatsen bekend, waar soorten niet zijn teruggevonden. Maar er zijn ook nog veel plaatsen waar niet opnieuw werd gezocht en de soort mogelijk nog standhoudt in een kleine relictpopulatie.
• In dit vervolgproject wil NP Studie proberen om nog meer historische vindplaatsen te onderzoeken met behulp van de oude waarnemers.
• Doelstellingen van het project zijn:
Opzoeken en invoeren van alle waarnemingen na 1972 uit beheerdossiers, nota’s, notitieboekjes en verslagen van vrijwilligers;
Werkgroepen mobiliseren om waarnemingen in te voeren;
Controle van historische vindplaatsen (waar de soort sinds 2000 niet meer werd waargenomen) van prioritaire soorten, symboolsoorten, aandachtsoorten en koesterburen;
Rapportage resultaten.