De Insectenwerkgroep Zuidwest-Brabant bracht een jaar door tussen de nachtvlinders, ook wel gekend als “motten”. Oude insectencollecties werden gedigitaliseerd en nieuwe inventarisaties leverden bijzondere vondsten op. Afgelopen zaterdag stelden ze hun bevindingen voor in Plattelandscentrum Paddenbroek.
Inventarisatie in de Vroenenbos te Halle (foto: Lieven Decrick)
Eind 2021 kreeg de insectenwerkgroep Zuidwest-Brabant een insectencollectie in handen uit de jaren 1950-1980. Deze collectie bestond vooral uit opgeprikte nachtvlinders, een schat aan historische informatie. “We vatten het plan op om deze gegevens te digitaliseren op www.waarnemingen.be zodat ze voor iedereen raadpleegbaar worden.
Stilaan rijpte ook het idee om die oude gegevens te vergelijken met nieuwe. Tot hiertoe was er in de regio Zuidwest-Brabant vooral naar nachtvlinders gezocht in tuinen van enkele nachtvlinderfanaten. Natuurgebieden en andere potentieel interessante locaties waren niet of nauwelijks onderzocht.
“We staken de koppen bij elkaar en het project ‘PajottenMotten’ was geboren”, vertelt Lieven Decrick, oprichter van de werkgroep. Het doel was duidelijk, nachtvlinders inventariseren buiten de eigen tuin en oude gegevens verzamelen en digitaliseren. Ondertussen vloog er een jaar voorbij.”
Wat leverden de acties op?
Een venster op het verleden
Historische insectencollecties bevatten, als ze goed bewaard zijn gebleven, een schat aan informatie. “Zo vonden we in die oude gegevens soorten terug waarvan we nooit hadden vermoed dat ze in de regio zouden voorkomen. Er zijn 60 soorten macro-nachtvlinders die enkel voor het jaar 2000 gezien werden, en dat terwijl er de laatste 10 jaar een pak meer nachtvlinderwaarnemingen zijn gedaan. Van deze soorten kunnen we gerust stellen dat het grootste deel effectief verdwenen zal zijn. Bijvoorbeeld het populierenblad (Gastropacha populifolia), een iconische nachtvlinder die leeft in open bossen maar na 1976 niet meer is waargenomen”, legt Lieven uit. “Niet alleen soorten van open bossen boerden achteruit, maar opvallend veel soorten die leven in grasland en heide zijn niet terug gevonden.”
Een collectie vlinders uit de jaren 1950-1990 werd ingegeven in een databank om zo te kunnen analyseren (foto: Lieven Decrick)
Verrassingen uit de natuur
Een jaar lang werden nachtvlinders in verschillende (natuur)gebieden “gevangen” en daar kwamen bijzondere soorten uit voort. Een nachtvlinderval is een fel licht waarmee je ’s nachts motten aantrekt. Ze verschuilen zich daar dan tussen eierkartons die klaar liggen. ’s Morgens kan je de beestjes gemakkelijk determineren en vrijlaten. De vlindervangsten leverden interessante informatie op. Een aantal soorten waren voordien nog nooit vastgesteld in de regio, zoals de maansnuituil (Zanclognatha lunalis) en de diana-uil (Griposia aprilina). Opvallend was dat vooral soorten uit bossen opdoken.
“Ook nieuwe zoekmethodes zoals feromonen leverden leuke waarnemingen op. En dan is er nog een waslijst aan nieuwe en zeldzame micro-nachtvlinders die werden gezien. Blijkbaar was er vroeger geen aandacht voor de kleine vlinders, maar dankzij automatische beeldherkenning, goede literatuur en accurate admins op waarnemingen.be vormt een correcte determinatie meestal geen probleem”, zegt Timon Boumon, vrijwilliger bij de werkgroep.
Diana-uil, nieuw voor Pajottenland-Zennevallei (foto: Lieven Decrick)
Een mottig resultaat
Afgelopen zaterdag stelde de werkgroep het project voor in plattelandscentrum Paddenbroek. Het proces, de resultaten en de gebruikte attributen werden in de schijnwerpers gezet. “We kunnen besluiten dat het een mottig jaar is geweest”, lacht Timon. “In totaal konden we 900 soorten in de regio van het Pajottenland en de Zennevallei waarnemen. Als je weet dat er in België meer dan 2.000 soorten voorkomen, dan is dat niet slecht.”
En hier stopt de queeste dan ook niet. “Het project gaf onze insectenwerkgroep een vliegende start. Via WhatsApp houden we elkaar op de hoogte van de meest bijzondere vondsten. Nu we de smaak te pakken hebben, zetten we het project verder in 2023. We hebben nog een hoop gebieden te onderzoeken en de goesting is nog niet over. De opstart van het project bracht niet alleen zeer veel nachtvlindergegevens bij elkaar, maar ook mensen. Voordien waren nachtvlinderfanaten actief in eigen tuin, nu spreken we af om nieuwe gebieden te kunnen bezoeken. Mensen met interesse uit de regio mogen ons altijd contacteren. Alle hulp is welkom! “
Meer weten?
Insectenwerkgroep Zuidwest-Brabant op facebook: https://www.facebook.com/groups/600997953983841