Op 24 oktober stellen Luc en Maurits van Liedekerke het ultieme boek voor over Paul Cuylits, zijn leven, zijn familie en zijn mede- en tegenstanders. Hoofdpersonage is pastoor Paul Cuylits (1856-1928), een meer dan merkwaardige priester die zowel op het platteland (Strijtem, Gooik) als in de stad (Elsene, Kuregem) van zich liet spreken. Ook zijn even dynamische familie komt in beeld.
Pastoor Paul Cuylits heeft in Strijtem merkwaardige sporen nagelaten, maar na enkele rustige jaren in Gooik, belandde hij in het Anderlechtse Kuregem waar hij een heuse sociale beweging op gang bracht. Strijtemnaar Luc van Liedekerke is al jarenlang geïntrigeerd door de figuur van de Strijtemse dorpspastoor. Samen met zijn broer Maurits brengt hij nu een lijvig boek uit over die Brusselaar die zowel in het Pajottenland als in de hoofdstad veel stof deed opwaaien.
Luc van Liedekerke kon in 1979 de draad oppikken tijdens een gesprek met de, toen 93-jarige priester Jules Davidts, die tussen 1911 en 1928 in dienst was van de parochie Kuregem waar Paul Cuylits pastoor was. Davidts was op dat moment de enige nog levende bron die over de levenswandel van Cuylits kon vertellen.
Evocatie
100 jaar nadat de intrigerende pastoor Strijtem verliet, werd er daar ter ere van hem een historische evocatie gebracht. Luc van Liedekerke werd in zijn dorp tot kerkgids gebombardeerd en dat bracht er hem toe zich nog meer in de geschiedenis van het gebedshuis te verdiepen. Er verscheen een brochure over de pastoor. Maar Luc van Liedekerke wilde er alles over weten en kon zelfs, met de hulp van de secretaris-generaal van de Belgische Bisschoppenconferentie Herman Cosijns, brieven uit het archief van het Vaticaan raadplegen. Dat is normaal weggelegd voor professoren en historici.
Luc en Maurits planden om een boek van een 100 pagina’s samen te stellen maar klokten af op 235 bladzijden vol boeiende informatie en merkwaardige afbeeldingen en documenten. “We vonden zoveel materiaal dat we zelfs moesten gaan schrappen. Het verbaasde ons hoeveel keren Paul Cuylits, in die tijd, de buitenlandse pers haalde”, zegt Maurits.
Noorderkempen
In het eerste hoofdstuk gaan Luc en Maurits op zoek naar de herkomst van de familie Cuylits. In de Noorderkempen, tegen de Nederlandse grens is deze naam zeer verspreid. Maar de arme zandgrond dwong de meeste takken van de familie uit te wijken naar Nederland, Limburg en Antwerpen. Daar belandden Cuylits in de financiële sector. Jacobus (Jacques) Cuylits, grootvader van Paul, werd er voorzitter van de liberale partij, provincieraadslid en schepen van de stad Antwerpen. Hij huwde met Marie Henriette Stevens, een dame uit Gaasbeek.
Guillaume, de vader van Paul, trok als geneesheer naar Ukkel. Paul wilde absoluut priester worden. Hij was bijzonder verstandig want al na de 4 van de 6 seminariejaren mocht hij zijn geloften afleggen. De jonge man begon zijn carrière als leraar in het Jezuïetencollege om dan priester te worden in Elsene.
“Het was de periode van de encycliek van Rerum Novarum, geschreven door Paus Leo XIII. Zorg voor de minderbegoeden en schaars opgeleide mensen, was voor hem belangrijk. Van daaruit steunde hij in het begin de Christendemocratische bewegingen en het Daensisme. Maar zijn preken stoorden Charles Woeste, volksvertegenwoordiger van de Katholieke partij. Hij deed zijn beklag bij de aartsbisschop die Cuylits verbande naar het boerendorp Strijtem”, vertelt Maurits.
Kerktoren
Daar liet de Brusselaar zich ook niet onbetuigd. Hij begon de kerk te verbouwen. Hij gaf de kerktoren een bijzondere uitwas. “In ons boek leggen we heel gedetailleerd uit hoe Cuylits in ieder van de 7 glasramen een katholieke boodschap gaf. Maar je ziet er ook alle figuren, die hem dwars zaten, heel herkenbaar op weg naar het vagevuur. Onder hen een moeder-overste die nog leefde en Charles Woeste. Maar ook de gulle schenkers, die het mogelijk maakten om de glasramen te betalen, staan afgebeeld. Cuylits liet ook de catechismus afbeelden op de kerkmuren. Op initiatief van Luc van Liedekerke worden die prenten gerestaureerd om wellicht in 2023 terug te keren naar Strijtem”, gaat Maurits verder.
Daens
Paul Cuylits was bevriend met priester Daens. Ze kwamen beiden op voor de gewone man. Maar er kwam een kink in de kabel toen de prijzen van de hop kelderden. Daens kwam in heel de Denderstreek toespraken houden om de rechten van de hopboeren te verdedigen. Maar Daens sloot een overeenkomst met de Franstalige Belgische Arbeiderspartij. Cuylits vond dat Daens zich liet misbruiken door de socialisten om in het Pajottenland voet aan wal te krijgen. Cuylits riep zijn parochianen op om de toespraken van Daens te verstoren en daarbij werd er zelfs een fanfare ingezet. In de toenmalige Gazet van Lennik trok Cuylits van leer tegen Daens die zich dan weer verdedigde in zijn kranten. Maar, dat geruzie bracht geen zoden aan de dijk voor de hopboeren die hun teelt zagen teloor gaan.
Gooik
“Later wordt Cuylits naar Gooik gestuurd waar hij geconfronteerd wordt met een concurrentiestrijd tussen de dorpen. Ook de liberale en katholieke partijen moeiden zich in het debat waarin het gehucht De Woestijn een eigen parochie opeiste. Cuylits probeerde de Sint-Martinuskerk uit te breiden om daar meer parochianen te kunnen ontvangen, maar slaagde niet in zijn opzet. Hij was er ook gekend als een kruidendokter. Cuylits liet zich inspireren door de mysticus Jan Van Ruusbroeck en abdis Hildegard von Bingen”, legt Luk verder uit.
Kuregem
Na 3 jaar stuurde de kerkelijke overheid de pastoor naar de Anderlechtse Kuregemwijk. Door de komst van het kanaal en industrie was de aanwezigheid van arbeiders er sterk gegroeid. Vooral Vlaamse arbeiders verbleven er in krottenwijken.”Cuylits was er zodanig door getroffen dat hij er een verslag over schreef, dat het parlement haalde. De kranten schreven erover. Zijn rapport was de aanleiding tot de bouw van sociale woningen. De priester liet zelf een aantal woningen bouwen, die door de arbeiders konden afbetaald worden. Zo ging hij door het leven als ‘Apostel van de krotwoningen’”, lacht Maurits.
Oorlog
Pastoor Cuylits werd tijdens de eerste wereldoorlog meermaals door de bezetter opgepakt omdat hij, op vraag van Kardinaal Mercier, zijn parochianen opzette tegen de vijand. Zijn onderpastoors konden geld inzamelen om Cuylits vrij te kopen. Maar de priester kon zijn mond niet houden waardoor hij weer mocht gaan brommen in de gevangenis. Heel wat invloedrijke landgenoten schreven brieven naar het aartsbisdom om de gevangen pastoor te steunen. Onder meer die brieven hebben we in het Vaticaan terug gevonden. Ook de vrijlating van de pastoor haalde de buitenlandse pers.
Cholera
In een Rotterdams huis-aan-huisblad stond er kort na het jaar 1900 een merkwaardig verhaal. Dat werd geschreven door een Nederlandse neef van Cuylits. “Die was met de trein en de tram naar Strijtem gereisd om zijn oom te bezoeken. Hij zag dat de priester groenten aan het koken was in een grote pot. De soep gingen ze samen uitdelen bij dorpelingen die getroffen waren door cholera. Hij vermeldt ook de boomhut in de tuin van de pastorie. We vonden documenten die bevestigen dat er toen cholera heerste in de streek”, weet Luc.
Wat bleef er over?
In een vierde hoofdstuk gingen de broers op zoek naar wat er is overgebleven uit die periode. “We vonden heel wat krantenartikelen over hem en over Strijtem terug, onder meer geschreven door Karel Van de Woestijne, Felix Timmermans en Louis Paul Boon.”
“In Strijtem hebben we de merkwaardige kerk met het skelet en de klok, die al geruime tijd defect is.
Lees verder onder deze foto:
In Kuregem zijn er ook nog een aantal sociale bouwprojecten te zien, met een gezamenlijke binnenkoer waar de bewoners elkaar konden ontmoeten..
De gemeente Anderlecht noemde een straat (Pastoor Cuylitsstraat) naar de priester en in Strijtem is er een Pastoor Cuylitsweg. Op zaterdag 20 november 2021 is er om 15 uur een onthulling van een gedenkplaat op de gevel van de Kuregemse pastorie.
In de pastorijtuin in Strijtemstaat de Cuylitsboom waarin de pastoor gasten ontving in een soort boomhut”, besluit Luc.
Boekvoorstelling
Op zondag 24 oktober 2021 om 16 uur in het Koetshuis in Strijtem
De presentatie ligt in handen van Anne Gies. Sprekers zijn Nathalie Cuylits (namens de familie Cuylits) en Frans-Jos Verdoodt (gewezen hoogleraar, hoofdredacteur van Wetenschappelijke Tijdingen en directeur van het Archief en Onderzoekscentrum van de Nationale bewegingen). Muzikale omlijsting wordt verzorgd door het Sint-Martinuskoor Strijtem en Walter Evenepoel.
Wil je er bij zijn, dan reserveer je best via luc.van.liedekerke@outlook.com of via 054 26 00 37.
Wil je ook het boek aankopen? Dat kan tot 24 oktober voor 25 euro (nadien 30 euro). Wens je dit te ontvangen via de post dan worden er 4 euro verzendingskosten aangerekend.
Je kan bestellen bij Luc van Liedekerke via luc.van.liedekerke@outlook.com. Je bestelling is definitief na de betaling via BE06 0630 0933 0122 - Vermeld ook duidelijk of je het boek zelf komt ophalen op 24 oktober of je het wenst te ontvangen via de post.