Aan de rand van een proefveld met oude graansoorten werd de eerste lambik van streekgeteelde graansoorten geproefd. De lambiek van anderhalf jaar oud viel in de smaak van de proevers. De drank is van uitzicht heel klaar, stabiel en heeft slechts een lichtzure en een fruitige smaak. Het is een eerste resultaat van de samenwerking tussen het Granennetwerk en de brouwerij 3 Fonteinen. Voor alle duidelijkheid, deze lambik is nog niet te koop en het zal nog enkele jaren duren voor de eerste echte streek-geuze zal gebotteld worden.
Het Pajottenland stond ooit vol met brouwgerst en originele tarwelandrassen, met in hoofdzaak de Kleine Rosse van Brabant. Deze granen werden gebruikt voor dé ‘streekbieren’ bij uitstek: lambik, geuze en kriek. Lambikbieren zijn uniek in de wereld omwille van de spontane vergisting, de lange opvoeding op eikenhouten vaten en het gebruik van veel ruwe ongemoute tarwe (tot 40%).
15 Brabantse boeren en brouwerij 3 fonteinen slaan de handen in elkaar
“Momenteel is minder dan 3% van de granen, die gebruikt worden door Belgische brouwers, effectief van Belgische oorsprong. En dat terwijl België het vierde grootste moutland ter wereld is!”, stelt Lucas Van den Abeele, coördinator granenproject Brouwerij 3 Fonteinen . Het Granennetwerk moest naar Duitsland omdat geen enkele Belgische mouterij wilde meewerken. Daar werd 100 ton gerst omgezet naar 40 ton mout waarmee nu gebrouwen wordt.
De teloorgang van Belgische brouwersgerst is te wijten aan de industrialisering en anonimisering van het landbouw- en voedselsysteem. Zo verloor de Zennevallei, Brussel en het Pajottenland een deel van hun relevantie qua bierstijl, lokale geschiedenis, cultuur, traditie en socio-economische binding met de grond en hun boeren. Honderd jaar geleden telde de lambikregio meer dan 90 lambikbrouwers en 250 geuzestekers.
Daarom startte de brouwerij drie jaar geleden met de zoektocht naar lokale tarwe en gerst, gedreven door de koppige lijn van Gaston en Armand Debelder, de bezielers van het huidige 3 Fonteinen. Vandaag, en in een symbiose met vijftien lokale landbouwers staat er een sterk en veerkrachtig netwerk dat samenwerkt en samen werkt aan:
- het herlocaliseren van de volledige graanketen: van graan tot geuze
- een eerlijke en lange termijn samenwerking tussen boer en afnemer
- coördinatie en opvolging van de teelt van de verschillende granen, velden en boeren
- onderzoek naar en vermeerdering van 22 oude gerstrassen en 35 originele tarwerassen
- testen op het veld en in de brouwerij om de specifieke technieken op het land af te stemmen met de dynamieken in de brouwketel en vice-versa
- een duurzaam model gedreven door dezelfde visie, een wederzijds vertrouwen en waardering voor elkanders ambacht en met een sterke focus op kwaliteit
- een eerlijke prijs en risico spreiding tussen de boeren en de brouwerij
- agro-ecologische teeltmethodes en samenwerkingen
- kennisuitwisseling tussen de boeren en een gezamenlijke zoektocht naar het verfijnen van hun teelttechnieken Binnen het netwerk telen alle boeren tarwe en gerst zonder het gebruik van pesticiden en kunstmest, maar zijn slechts de helft van hen officieel biologisch gecertificeerd.
Boer Tijs wilde het contact van lokale boeren en afnemers herstellen. Hij vond hulp bij professor ‘Agro-Ecologie’ Marjolein Visser. Student Michaël Blancquaert maakte een thesis rond een betere samenwerking tussen de brouwerij en lokale boeren. “Vele landbouwers waren argwanend maar na 2 jaar werken er al 15 boeren mee in het project. “We vroegen hen om tarwe en gerst te telen om na te gaan welke in deze streek het beste gedijen. Op een veld in Gooik werden 7 graansoorten gezaaid en de groei werd samen met de boeren van dichtbij gevolgd. Van de 15 landbouwers zijn er 7 bio-gecertifieerd en de anderen werken onder de bio-normen. De brouwerij wil volledig biologisch worden maar zijn op dit moment nog veel te weinig bio-boeren. “
Eerlijke prijs
Dankzij de kennisuitwisseling tussen de boeren leren ze van elkaar over teelttechnieken en biologische landbouw zodat elke boer zijn ervaring kan delen en uitbreiden. Het einddoel is om een selectie van rassen te vinden die aangepast zijn aan zowel het Pajotse klimaat en de leemrijke bodem, specifieke biologische teeltmethoden en de vereisten van afnemers zoals mouterijen en brouwerijen, molenaars en bakkers.
Ondertussen telen de vijftien boeren samen zo’n 60 hectare tarwe en gerst tegen een eerlijke en onderling afgesproken prijs. Een prijs die hen een toekomstperspectief biedt. Het is namelijk de gezamenlijke overtuiging dat de boer moet kunnen blijven leven van zijn ambacht.
Met deze samenwerking hoopt het netwerk de lokale landbouw veerkrachtig te maken voor mogelijke klimaat- en economische crises, het traditionele lambikbier nog meer in haar ‘terroir’ te verankeren en de volledige streek op te waarderen. Met deze manier van economisch denken – beginnen met kwaliteit aan een eerlijke prijs i.p.v. alles aan de laagst mogelijke kost – hoopt het netwerk meer boeren en afnemers (brouwers, molenaars, bakkers,…) te inspireren.
Samenwerken
“Via dit netwerk leren we van elkaar over teelttechnieken en biologische landbouw. We kunnen machines van elkaar lenen en testen en bezoeken elkaars velden en boerderijen. Zo schuiven we samen op naar een meer agro-ecologische teelt”, zegt Tijs Boelens, landbouwer uit Gooik, die het initiatief nam om weer oude en authentieke graansoorten te gaan telen.
De jonge landbouwer Jasper Van Opstal stapte in het project drie jaar geleden in het project toen hij amper 1 jaar eerder in de boerenstiel begon. “Zo kan ik van hun ervaring leren en wordt ik goed verloond. We hebben op 2 ha 5 verschillende oude variëteiten gezaaid om ze uit te testen naar ziekte- en onkruiddruk. Er werden ook proeven gedaan met winter- en zomergranen waaruit ik wellicht ga besluiten om eerder met de zomersoorten te gaan werken omdat die minder regengevoelig zijn.”
Ook andere boeren en brouwers welkom
Geïnteresseerde boeren, brouwers en bakkers zijn welkom mee te helpen om van dit model een nieuwe standaard te maken. De Brusselse brouwerij La Senne stapt al mee inhet project. Het versterkt de overtuiging dat dit een nieuwe elan aan Belgische kwaliteitsproducten zoals artisanaal en ambachtelijk bier, (zuurdesem)-brood enz. kan geven én kleine afnemers verder kan differentiëren van de grote commerciële en industriële spelers. Ondertussen liggen de eerste lambikken met de uitsluitend lokaal geteelde granen te rijpen op vat, maar is het nog even wachten tot deze geassembleerd en gebotteld kunnen worden tot geuze. Wel wordt er ook al uitgekeken naar samenwerkingen met andere brouwers, molenaars of bakkers om zo de authentieke smaak van de Brabantse granen terug op ons bord en in de fles te krijgen.
Meer info: 3 fonteinen
