Tijdens de Erfgoeddag op zondag 23 april worden in de Halse basiliek twee bijzondere 17de -eeuwse schilderijen ten toon gesteld, die onlangs gerestaureerd werden. Een van de werken is zowel gelinkt aan Rubens als aan Bruegel.
In 1993 werd Pro Arte Hallensis opgestart. “Het was de bedoeling was de mirakelschilderijen, die in de torenruimte hingen, te restaureren. Deze 21 schilderijen hingen verwaarloosd in de torenruimte onder het roet en onherkenbaar. Samen met de Koning Boudewijn Stichting, de Kerkraad van de basiliek, het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium werd het project opgestart”, vertelt Ghislain Stas van Pro Arte Hallensis.
Restaurateur Johan Van den Eeden was ervan bij de beginfase bij om het project technisch te begeleiden. Het is een ervaren restaurateur met specialiteit Rubens en Vandijck. Een eerste mirakelschilderij werd uitgekozen en de eerste restauratie gebeurde in de academie van Antwerpen.
Johan Van den Eeden heeft de twee schilderijen gerestaureerd. Als vriendendienst heeft hij de ‘Clarisse Madonna’ gratis afgewerkt. De herontdekking en de eerste aanzet van de restauratie van de Clarisse Madonnan gebeurde door wijlen Roger Smellinckx uit Buizingen.
"De Clarisse Madonna"
“Miel Merens, een lid van Pro Arte Hallensis, ging op speurtocht en ontdekte in het Tylermuseum in Nederland een Rubensgravure met de Madonna van Halle. De eerste schilderij was een "duiveluitdrijving" die ook vooraan op de Rubensgravure staat. Al de thema's van de gravure vinden wij terug in de 21 mirakelschilderijen”, zegt Ghislain Stas.
Roger Smellinckx zette zich aan het werk met het opkuisen van het vervuilde paneel en het plakken van de scheur in het midden. Uit onderzoek van het paneeltje bleek dat achteraan het merkteken stond van de leverancier van de familie Brueghel. Uit het opschrift vooraan kon Roger vaststellen dat de schenker Clarisse was. Clarisse was een lakenkoopman uit Rijsel en goede vriend van Rubens.
Roger liet een infra-rood onderzoek doen door Luc Van Asten in Hasselt. Hieruit bleek dat het portret van Clarisse bijgewerkt was. Volgens Roger werd dit paneeltje geschilderd in het atelier van Rubens. Rubens zou het gezicht van Clarisse op paneeltje met enkele penseeltrekken verbeterd hebben.
“Vermits Rubens en Helene Fourment, volgens mondelinge overlevering/Claude Geeraerts uit Hondzocht, regelmatig op bezoek waren bij de familie Richardot op het, nu verdwenen, kasteel van Lembeek, zou het kunnen dat Clarisse de schilderij liet maken in het atelier van Rubens. Volgens Johan Van den Eeden is dit een topwerk”, zegt Stas.
"De Madonna der gehangenen met zicht op het middeleeuwse Halle"
Het is eerder toevallig dat deze schilderij nu reeds gerestaureerd is. “Bij het bezoek aan de reserve was er ook een leerling-restaurateur van de academie van Anderlecht aanwezig. Hij vroeg mij of hij de "Madonna der gehangenen" mocht restaureren. Johan Van den Eeden vond dit een te mooi werk om het laten restaureren door minder ervaren restaurateurs. Anne Renaux, voorzitter van de Kerkraad vroeg hem een prijsofferte. Het bedrag overschreed echter de limiet van de openbare aanbesteding. Ik stelde voor dat de Kerkraad de eerste schijf zou financieren en dat wij voor de rest een sponsor zouden zoeken. Zo kon Johan Van den Eede deze schilderij professioneel restaureren”, vertelt Ghislain Stas.
“Deze schilderij is uitzonderlijk mooi. Ook deze schilderij stelt verschillende taferelen van de Rubens-gravure voor. Historisch is dit waarschijnlijk ook, het "oudste fotografisch zicht" op Halle met in de verte de nog Gotische toren. Links ziet men waarschijnlijk de toren van het "verdwenen kerkje van Eisinghen" (Buizingen) en rechts "Stroppen", waar de galg stond”, aldus Ghislain Stas.
Erfgoeddag
Op zondag 23 april 2017 van 11 tot 16u 45 kan u deze twee schilderijen van nabij bewonderen in de basiliek van Halle. De twee schilderijen zullen opgesteld staan in de Maria-kapel. Een restauratrice van de academie van Anderlecht zal aanwezig zijn en restauratie-technieken uitleggen. De leden van Pro Arte Hallensis zorgen voor de nodige informatie.