PAJOTTENLAND – Orgelbouwer Gislain Potvlieghe uit Denderwindeke, pater Gabriël Willems uit Asse en de Gooikse heemkundige Jean-Paul De Loecker hebben alle oude kerkorgels in het Pajotteland bezocht. Hun bevindingen en foto’s worden samengebracht in een boek over het Pajotse orgellandschap dat de Gooikse Heemkundige Kring in september gaat uitbrengen.
De Heemkundige Kring publiceerde al een boek uit over Gooikse kerkorgels maar wil nu een zicht geven over de orgelrijkdom die het Pajottenland kent. Het trio bezocht alle historische kerkorgels van Asse tot Bever. In Bellingen troffen ze een orgel aan waarvan sommige meubelstukken uit de tweede helft van de zestienden eeuw kunnen dateren. Het orgel in Leerbeek, stamt uit de zeventiende eeuw maar de restauratie, die ongeveer 15 jaar geleden aanvatte, is door administratieve problemen stilgelegd.
Het orgel van de parochiekerk van Gaasbeek noemt Potvlieghe een presentabel dorpsorgeltje dat wel goed onderhouden is en prachtig klinkt dankzij de goede akoestiek. “Het klink nog wel één van de beste van het Pajottenland”, beaamt pater Gabriël, die waar mogelijk de orgels probeerde te bespelen. Hij is al van kindsbeen af gefascineerd door kerkorgels. Vroeger stond er in Gaasbeek een orgel van Van Pethegem maar het is er weggehaald en verdween zoals andere pijpinstrumenten uit Sint-Kwintens-Lennik en Galmaarden naar Brussel. “In Eizeringen staat er ook een mooi orgeltje maar dat moet dringend aangepakt worden.”
Wrakken
De onderzoekers troffen ook instrumenten aan in een bedenkelijke toestand. “Het orgel in Wambeek is niet meer dan een wrak. In de Sint-Niklaaskerk in Gooik liggen de orgelpijpen van een merkwaardig muziekinstrument gewoon op de vloer van het oksaal. Het is gebouwd door Hypoliet Loret, die later werkte in Brussel en Parijs. Er bestaan van hem nog orgels in Wallonië, die wel werden gerestaureerd. Gooik is echt een voorbeeld van hoe het niet moet. Ook in Bellingen staat er een prachtig orgel maar het valt uit elkaar”, zegt Gislain Potvlieghe . Hij stelde vast dat nog amper een vijftal Pajotse orgels kunnen bespeeld worden.
Het orgel van Tollembeek is één van de instrumenten dat nog bespeelbaar is. “Het dateert uit 1849 en wordt telkens wat gerestaureerd als er wat geld beschikbaar is. Het is een zeer mooi orgeltje dat ook nog een goede klank geeft”, weet Gislain Potvlieghe.
Geen beleid
Het trio stelt vast dat er in de regio geen beleid rond de kerkorgels bestaat. “De pastoors hebben de handen vol met het volgen van de vele parochies en we vragen ons af waarmee de kerkfabrieken zich tegenwoordig nog bezig houden”, zegt orgelbouwer Gislain Potvlieghe.
Nochtans waren in het Pajottenland heel bekende orgelbouwers aan het werk zoals Michel Cappuyns, De Volder, de gebroeders Reygaert, Van Pethegem en Hypoliet Loret. Maar bij de overgang naar het Gregoriaans verdwenen de orgels op de achtergrond en namen kerkkoren het werk meer over. “Zo werd het orgel van Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek aangepast aan de noden en de smaak van de tijd zonder respect voor de oorspronkelijke uitgangspunten”, zegt Gislain Potvlieghe. Hij stelt vast dat er in Nederland en Frankrijk wel orgels zoals die van Loret worden gerestaureerd. “Waarom is er alleen in Vlaanderen geld te kort en elders niet? “
Orgellandschap
De Heemkundige Kring wil met hun orgelboek een ondergewaardeerde en onbekende muzikale kerkgeschiedenis in de kijker stellen. ““Het boek geeft een overzicht van kerkorgels van de renaissance- rococo- en tot de romantiek periode. We denken dat de kerkorgels zoals de andere toeristische troeven ook een aantrekkingspool in het Pajottenland kunnen worden”, besluit Jean-Paul De Loecker.
Het boek wordt op 13 september 2015 voorgesteld op de Open Monumentendag, vermoedelijk met een orgelconcert in de kerk van Tollembeek.